جلسه کمیته راهبردی مقابله با گرد و غبار پیش از ظهر امروز با حضور محمد جواد ظریف و حمید چیت چیان – وزرای امور خارجه و نیرو، معصومه ابتکار – معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست- به میزبانی سازمان حفاظت محیط زیست و با محوریت بررسی راهکارهای بین المللی برای مقابله با کانون‌های خارجی گرد و غبار برگزار شد.
به گزارش سادس، معصومه ابتکار با یادآوری تاثیرپذیری ایران از طوفان‌های گرد و غبار ناشی از کانون‌های داخلی و خارجی گفت: دخالت‌های انسانی در طبیعت، گرمایش زمین و تغییر اقلیم منجر به ایجاد این کانون‌ها شده که متاسفانه به طور نمونه در خوزستان به صورت سالانه با تشدید شرایط موثر، شاهد افزایش این کانون‌ها هستیم.
وی ضمن بیان این موضوع که تشدید کانون‌های گرد و غبار در کشورهای همسایه و منطقه منجر به آن شده که ایران حتی از «قره قوم» افغانستان نیز تاثیر بگیرد، اظهار کرد: عربستان، امارات و به طور کلی کشورهای جنوب خلیج فارس از دیگر کانون‌های خارجی موثر بر ایران هستند که البته عراق به علت اجرای طرح سدسازی‌های بزرگ ترکیه معروف به طرح گاپ و کاهش شدید آب دجله و فرات، جنگ، تغییر اقلیم و بسیاری مداخلات انسانی دیگر تاثیر بیشتری بر ایران دارد.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان کرد: تشکیل این جلسه به منظور بررسی اقدام‌های دو و چند جانبه در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی برای مقابله با طوفان‌های گرد و غبار، همچنین تعیین نقشه راه دفاع از حقوق ملی و جلوگیری از صدمه‌ها و آسیب‌های وارده به بخش‌های مختلف همچون بهداشت، سلامت، اقتصاد ملی، آب، کشاورزی و منابع طبیعی است.
وی با تاکید بر اثر مثبت ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی نهال کاری در ۲۰۰ هکتار از کانون‌های گرد و غبار اطراف کربلا، همچنین قبول مسئولیت نگهداری نهال‌کاری توسط تولیت آستان امام حسین (ع)، خواستار همکاری و مشاوره وزارت امور خارجه در این زمینه شد.
ابتکار ضمن بیان این موضوع که برخی از چالش کنونی خوزستان ناشی از اتفاق‌های درونی این استان همچون ۱۰۰ نوع مداخله انسانی در سرچشمه‌های کارون و ایجاد اختلال در روند اکوسیستمی هور، کشاورزی و آب، همچنین توسعه ناپایدار کشت نیشکر در بالادست کارون در سالهای پیشین و البته برای توسعه ۵۵۰ هزار هکتاری اراضی درگیر در سالهای آتی است، گفت: برای تغییر این روند باید اصلاح الگوی کشت و آبیاری، همچنین تعیین و تخصیص حقآبه پائین دست و تالاب‌ها در دستور کار قرار گیرد.
معاون رئیس جمهور خاطرنشان کرد: مباحث تاب آوری با تغییر اقلیم نه به معنای تسلیم شدن بلکه به معنای سازگار شدن و پیشگیری از آسیب‌های بیشتر باید پیگیری شود.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست همچنین از ارسال نامه‌ای مشترک به امضا خود و وزیر امور خارجه برای تشکیل یگان رزمی (Task force) منطقه‌ای با همکاری کشورهای منطقه برای رسیدگی به موضوع گرد و غبار خبر داد.
ایجاد اجماع جهانی موضوعی زمان بر است
محمد جواد ظریف – وزیر امور خارجه- در این نشست با اشاره به تلاش‌های گسترده ایران در سطح بین‌المللی طی دو، سه سال اخیر برای مقابله با طوفان‌های گرد و غبار و ایجاد اجماع جهانی و منطقه‌ای در این خصوص، گفت: متاسفانه روند همکاریهای شکل گرفته در سطح منطقه به دلیل تحولات سال ۲۰۱۱ متوقف شد و البته شرایط عراق و سوریه و تخریب‌های صورت گرفته بر اثر جنگ در کشورهای همسایه و منطقه در این شرایط بی
تاثیر نبوده است.
وی افزود: ایران به تلاش‌های خود در این زمینه ادامه می‌دهد و در همین راستا، امروز نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل برای بیان ضرورت‌های اجماع جهانی در خصوص مقابله با گرد و غبار همچنین اقناع کشورهای همسایه برای همکاری در این زمینه با امضای مشترک من و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ارسال خواهد شد.
وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: باید توجه کنیم که تقویت همکاریهای بین‌المللی و منطقه‌ای و ایجاد اجماع جهانی در این زمینه سپس تبدیل این اجماع به عمل، موضوعی زمان‌بر است و در کوتاه‌مدت نتایج خاصی به همراه ندارد.
به گفته وی با وجود آنکه محیط زیست از جمله حوزه‌های موفق جهانی است و به رغم آنکه سال ۱۹۷۲ استکهلم میزبان نخستین اجلاس جهانی محیط زیست شد، جهان در سال جاری به موفقیت‌هایی هر چند مختصر در زمینه حفاظت از لایه ازن و تغییرات آب و هوا دست پیدا کرد البته که این موضوع به معنای بی‌عملی در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی نیست بلکه به معنای توجه به واقعیات است زیرا طبیعتا اجماع‌سازی جهانی بر سر موضوعی خاص حتی اگر آن موضوع، محیط زیست باشد که به اولویت مذاکره‌ها و مجامع بین المللی تبدیل شده است باز هم اقدامی زمان بر است.
موضوع مقابله با طوفان های گرد و غبار در صدر مذاکره با کشورهای همسایه قرار گیرد
حمید چیت چیان – وزیر نیرو- در این جلسه با اشاره به برخی اقدام‌های صورت گرفته از سوی وزارت نیرو برای احیای تالاب هورالعظیم همچون رهاسازی چهار میلیارد متر مکعب آب شیرین از کرخه، گفت: بخش اعظم تالاب بین مرزی هورالعظیم در عراق قرار دارد که در زمینه آب و مدیریت منابع آبی با دو موضوع رو به رو است.
چیت چیان افزود: این دو موضوع، نخست اجرای طرح‌های گسترده سد سازی ترکیه روی دجله و فرات معروف به پروژه گاپ و دوم ذخیره‌سازی آب در دریاچه‌های میانی عراق با حجمی بیش از ۱۰۰ میلیارد متر مکعب است.
وزیر نیرو با اشاره به موضوع تالاب بین‌المللی هامون گفت: افغانستان باید علاوه بر ۸۲۰ میلیون متر مکعب آبی که در حال حاضر به سمت ایران می آید، رهاسازی حجم بیشتری آب برای احیای هامون در بخش ایرانی را در دستور کار قرار دهد.
وی پیشنهاد داد که سازمانهای بین‌المللی درگیر پروژه های مطالعاتی با شناسایی منشاء های گرد و غبار در موضوعاتی همچون تخصیص حقآبه طبیعی تالاب های ایران از کشورهای همسایه، مطالبه‌گری از کشورهای منطقه و همسایه برای کنترل مدیریت آب و ادامه ندادن طرح‌های گسترده‌ای همچون گاپ با ایران همکاری کنند علاوه بر آن تلاش شود از راه‌های مختلف به ویژه شبکه‌های اجتماعی، نمودارها، آمارها و اطلاعات درست و کافی در خصوص گرد و غبار و منشاء های خارجی و داخلی آن به مردم منتقل شود.
چیت چیان خاطرنشان کرد: همچون روند سالهای گذشته در دولت یازدهم، موضوع همکاریهای محیط زیستی، مقابله با طوفان های گرد و غبار و آب باید همچنان اولویت مذاکرات ایران با کشورهای دیگر به ویژه کشورهای همسایه باشد.
حداقل یک دهه کار مستمر برای کنترل کانون ها فعلی گرد و غبار در استان خوزستان زمان لازم است
به گزارش سادس،خداکرم جلالی – رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری- در این جلسه پیشنهاد داد با توجه به پایدار بودن و حتی رو به گسترش بودن طوفان‌های گرد و غبار در کشور طی سالهای آتی، جلب همکاری سازمانهای جهانی مختلف همچون سازمان بهداشت جهانی و استفاده از امکانات و همکاریهای آن‌ها برای کاهش اثر طوفان های گرد و غبار بر مردم در کوتاه مدت اقدام کنیم.
رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری افزود: در خصوص خوزستان مقرر شد طی سال جاری عملیات ضربتی مقابله با ۴۰ هزار هکتار کانون فوق بحرانی گرد و غبار صورت پذیرد اما با توجه به اینکه برای کسب نتیجه مثبت از نهال‌کاری حداقل سه سال زمان نیاز است تا زمان گذر از این شرایط سخت باید برای کاهش آسیب ها بر مردم، اقدام‌هایی داشته باشیم.
جلالی با اشاره به برخی اقدام‌های صورت گرفته برای کنترل کانون‌های داخلی همچون پخش سیلاب، کاشت نهال و مالچ‌پاشی، گفت: آنچه در حال حاضر در خصوص خوزستان مطرح است، بحث کنترل ۳۵۰ هزار هکتار کانون جدید گرد و غبار ایجاد شده بر اثر خشکسالی و خشک شدن تالاب ها در این استان است؛ به گونه‌ای که از این مساحت کانونی، ۲۵۰ هزار هکتار هورای مقطعی، ۴۶ هزار هکتار تالاب دائمی، ۵۸ هزار هکتار اراضی کشاورزی دیم و ۴۰ هزار هکتار اراضی بیابانی بوده است که البته بخش اعظم این کانون‌ها همچون کانون‌های ناشی از خشک شدن تالاب ها و هورها نیازمند تامین آب هستند.
وی خاطرنشان کرد: تنها برای کنترل کانون‌های کنونی بدون در نظر گرفتن کانون‌های جدید سالانه، یک دهه زمان نیاز است.
ضرورت بهره‌مندی از فناوری‌ها و منابع بین‌المللی در حوزه محیط زیست
عباس عراقچی – معاون وزیر امور خارجه – نیز با تاکید بر ضرورت بهره‌مندی از فناوری‌های نوین برای مدیریت درست منابع به ویژه استفاده از امکاناتی همچون صفحات خورشیدی که مانع تبخیر آب می‌شوند، تصریح کرد: در بسیاری از این اقدام‌ها علاوه بر بهره‌مندی از تخصص و فناوری‌های نوین می‌توان از اثرات این تکنولوژی‌ها در کاهش انتشار گاز کربن (گاز گلخانه‌ای) برای جذب مشارکت های جهانی بهره‌مند شد.
وی در ادامه تشکیل کارگروه فناوری، تکنولوژی و جذب منابع بین المللی را پیشنهاد داد.
دهه ۸۰ آغاز درگیری ایران با طوفان های گرد و غبار
به گزارش سادس، ضیاء الدین شعاعی – مدیر کمیته ملی مقابله با گرد و غبار – با اشاره به روند شکل‌گیری ستاد ملی مقابله با گرد و غبار در سال ۹۲ و بر اساس مصوبه شورای عالی محیط زیست، گفت: کمیته راهبردی مقابله با حضور روسا یا معاونان ۱۲ دستگاه و وزارتخانه مرتبط برای پیگیری موضوع در سطح کلان تری شکل گرفت.
شعاعی ضمن تاکید بر این موضوع که گرد و غبار موضوعی فراتر از طوفان‌های شن و ماسه و بادهای ۱۲۰ روزه است که در اقلیم طبیعی ایران وجود داشته، تصریح کرد: طوفان‌های گرد و غبار به لحاظ ابعاد منجر به ایجاد معضل بزرگ آلودگی هوا می‌شوند.
مدیر کمیته ملی مقابله با گرد و غبار با بیان اینکه فرسایش بادی و طوفان‌های گرد و غبار تابعی از سرعت باد، اندازه ذرات، رطوبت خاک، نوع خاک و پوشش گیاهی است،اظهارکرد: گرد و غبار پدیده‌ای است که اندازه ذرات آن ۱۰۰ میکروگرم یا کمتر، زمان ماندگاری آن ۴ تا ۷ روز، ارتفاع صعود آن از سطح زمین تا ۶ هزار متر و جابه‌جایی افقی آن تا ۸ هزار کیلومتر است.
وی ادامه داد: تمرکز و غلظت ذرات طوفان های گرد و غبار در ایران تا ۱۰ هزار میکروگرم بر مترمکعب می رسد.
شعاعی خاطرنشان کرد: ایران از دهه ۸۰ به بعد بیشتر با طوفان‌های گرد و غبار درگیر شد و این محصول تشدید و استمرار خشکسالی و دخالت‌های انسانی در طبیعت همچون اجرای طرح سدسازی های بزرگ ترکیه معروف به طرح گاپ بود زیرا بر اساس آمارها، طرح گاپ منجر به خشک شدن ۹۴ درصد بین‌النهرین و کاهش ۳۷ درصدی آب در دجله و فرات شد تا جایی که اگر گاپ، ۵ سال قبل تنها آورد عادی دجله و فرات را کنترل می کرد، امروز حتی سیلاب‌های دجله و فرات را نیز می‌تواند کنترل کند تا جایی که آب دجله و فرات در عراق و سوریه را به صفر برساند.
مدیر کمیته ملی مقابله با گرد و غبار با بیان اینکه طوفان‌های گرد و غبار محصول شرایط آب و هوایی همچون دما، تابش خورشید، تبخیر و تعریق و باران همچنین خصوصیات بیوفیزیکی خاک همچون نوع خاک، رطوبت خاک سطحی و پوشش گیاهی است، گفت: گرد و غبار دارای تعریفی مشخص است بنابراین تعریف، گرد و غبار باید دارای ذرات با غلظت ۱۵۰ میکروگرم بر مترمکعب با بیش از یک روز ماندگاری باشد.
وی ضمن یادآوری این موضوع که تعداد و شدت حوادث گرد و غبار در کشور رو به افزایش است، خاطرنشان کرد: امروز در شرق کشور نیز با کانون‌های داخلی و خارجی گرد و غبار مواجه هستیم و به دلیل گرد و غبار ناشی از افغانستان و پاکستان که به زابل می رسد یا همزمانی وقوع طوفان‌های گرد و غبار با بادهای ۱۲۰ روزه با معضلی جدی رو به رو هستیم.
شعاعی ضمن اشاره به منشاء یابی صورت گرفته از کانون‌های گرد و غبار شرق کشور، گفت: خشکی هامون مهم‌ترین منشاء شرق کشور است زیرا به دلیل تبخیر بسیار بالا و حدود ۵ هزار میلی‌متر، هامون دارای شرایط ثبات نیست.
مدیر کمیته ملی مقابله با گرد و غبار با مرور روند خشک شدن عمدی دریاچه آرال برای کشت پنبه، اظهار کرد: امروز شاهد آثار گرد و غبار هر چند با تعداد و شدت کم در گلستان، گیلان و مازندران هستیم و از این رو می‌توانیم این موضوعی را هشداری برای شروع مذاکره با کشورهای حاشیه آرال بدانیم.
وی ضمن تاکید بر این موضوع که ترکیه کانون گرد و غبار نیست، تصریح کرد: این کشور به دلیل اقدام‌های مختلف خود عامل گرد و غبار در عراق، سوریه و ایران است.
به گفته شعاعی، رها کردن زمینهای کشاورزی پس از شخم زدن که تنها به قصد حفظ مالکیت اراضی و به ویژه در عراق صورت می‌گیرد از دیگر دلایل مهم تشدید طوفان‌های گرد و غبار در ایران است.
مدیر کمیته ملی مقابله با گرد و غبار اشاره‌ای هم به برخی اقدام‌های صورت گرفته برای ایجاد فرهنگ نهال‌کاری، حفظ خاک و جذب مشارکت مردم برای مقابله با کانون‌های گرد و غبار داشت و اظهارکرد: از جمله این اقدام‌ها می‌توان به کاشت نهال در منطقه مرزی عراق و ایران در استان ایلام همزمان با راهپیمایی بزرگ اربعین حسینی اشاره کرد البته در همین راستا بسیار امیدواریم که موضوع ایجاد جنگل و نهال‌کاری در ۲۰۰ هکتار از کانون‌های گرد و غبار اطراف کربلا با اهداف آموزشی _ ترویجی نیز به‌زودی انجام شود.
وی ضمن مرور اقدام‌های ایران در زمینه بین‌المللی برای مقابله با گرد و غبار، خاطرنشان کرد: صدور چهار قطعنامه مهم بین‌المللی در زمینه مقابله با گرد و غبار و بر اساس پیشنهاد و ابتکار عمل جمهوری اسلامی ایران از جمله نتایج این اقدام‌ها بود.
به گفته شعاعی پذیرش گرد و غبار به عنوان چالشی جهانی، تهیه و تدوین گزارش وضعیت جهان در خصوص کانون‌های گرد و غبار و میزان تاثیرپذیری کشورها از این پدیده، همچنین توافق برای اجرای نخستین همایش بین‌المللی گرد و غبار طی سال آینده به میزبانی ایران و با همکاری نهادهای بین‌المللی برخی از آثار تلاش‌های بین‌المللی ایران در موضوع گرد و غبار و از نتایج قطعنامه‌های جهانی در این خصوص است.
شعاعی با یادآوری نشست بین‌المللی راهکارهای مقابله با گرد و غبار که سال گذشته در اهواز و با حضور کارشناسان و متخصصان این حوزه از کشورهای مختلف دنیا برگزار شد، خاطرنشان کرد: نشست دوم امسال در ایلام برگزار خواهد شد البته در تلاش هستیم تا مشارکت کشورهای عربی و همسایه در این نشست را افزایش دهیم تا راهی برای توسعه همکاری‌ها در این زمینه ایجاد کنیم.
بدترین و بیشترین تاثیر خشکسالی کشور در خوزستان
بنابراین گزارش، هدایت الله فهمی – معاون مدیـر کل دفتر بـرنـامه‌ریزی کلان آب و آبـفای وزارت نیـرو- نیز با بیان اینکه مهم‌ترین وظیفه وزارت نیرو در این خصوص، تامین حقآبه تالاب‌ها است، گفت: حقآبه تالاب‌ها مشخص و به دستگاه های مرتبط نیز اعلام شده است.
فهمی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین اقدام و راهکار کاهش میزان مصرف آب از طریق اقدام‌های مختلف همچون اصلاح الگوی کشت و آبیاری است؛ در حالی‌که در تمام کشور با کاهش ۱۰ درصدی متوسط بارندگی رو به رو بودیم در استان خوزستان این کاهش بارندگی بسیار بیشتر بوده است و می توان گفت خوزستان بدترین و بیشترین تاثیر خشکسالی را در کشور تجربه می کند همچنین شاهد کاهش ۲۴ درصدی روان آب‌ها و رودخانه‌های کشور هستیم البته به دلیل همین خشکسالی و کاهش بارندگی شاهد افزایش سالانه کانون های داخلی گرد و غبار هستیم.
معاون مدیـر کل دفتر بـرنـامه‌ریزی کلان آب و آبـفای وزارت نیـرو با انتقاد از سیاست‌های غلط توسعه‌ای، مداخله در سرچشمه‌ها، عدم اجرای طرح‌های آمایش سرزمین و عدم‌اجرای مصوبات شورای عالی آب گفت: با توجه به استمرار خشکسالی و شرایط آبی ایران، ادامه امکان روندهای نادرست گذشته وجود ندارد.
در ادامه، مجید شفیع پور – مدیرکل کنوانسیون‌ها و امور بین الملل سازمان حفاظت محیط زیست- با اشاره به برخی اقدام‌های مشترک با کشورهای همسایه به ویژه با عراق برای کنترل کانون های گرد و غبار اظهارکرد: به عنوان نمونه یکی از این فعالیت‌های نمادین ولی ظرفیت‌ساز، کاشت نهال در محدوده ۲۰۰ هکتاری اطراف کربلا بر اساس توافق سال ۲۰۱۲ میان دو کشور است که طرف عراقی اکنون پیگیر اجرایی شدن آن است.
وی با تاکید بر اینکه موضوع گرد و غبار، موضوعی با ابعاد جهانی است، تصریح کرد: به ویژه پس از قطعنامه هایی که با ابتکار جمهوری اسلامی یران در زمینه گرد و غبار منتشر شد، موضوع گرد و غبار به عنوان موضوع و تکلیفی جهانی مطرح شد.
به گزارش سادس به نقل از پایگاه اطلاع رسانی محیط زیست (پام)، گفتنی است، استفاده از ظرفیت جهاد نصر برای نهال‌کاری در ۲۰۰ هکتار از کانون های گرد و غبار اطراف کربلا از دیگر پیشنهادهای مطروحه در این جلسه بود.
تشکیل کمیته ماده ۱۴، اجرایی شدن نهال کاری در ۲۰۰ هکتار از کانون های گرد و غبار اطراف کربلا، پیگیری نخستین کنفرانس بین المللی گرد و غبار با همکاری سازمان ملل و به میزباین ایران، همچنین پیگیری کنفرانس گرد و غبار در ایلام نیز برخی دیگر از تفاهم های صورت گرفته در جلسه بود.
انتهای پیام