پرنده‌نگری فعالیتی است تفریحی که در آن به مشاهده پرندگان در زیستگاه طبیعی خودشان پرداخته و به شکل‌های مختلفی برگزار می‌شود و گستره آن بر خلاف دیگر شاخه‌های مشاهده حیات وحش به شهرها و پارک‌های شهری نیز کشیده شده است. از همین رو طرفداران زیادی را به خود جذب کرده است.
به گزارش سادس اختصاص یک روز در تقویم ملی به «روز ملی پرنده نگری» نخستین‌بار در سال ۱۳۸۹ از سوی گروهی از فعالان محیط زیست و طبیعت‌گردی پیشنهاد شد. کمیته ملی طبیعت‌گردی متشکل از سه نهاد «وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی»، «سازمان حفاظت محیط زیست» و «سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور» با حمایت از رویداد گرامیداشت روز ملی پرنده‌نگری، این اقدام را در جهت فرهنگ‌سازی به منظور حفاظت از گونه‌های متنوع پرندگان کشور به رسمیت شناخته است.
ازجمله ارزشمندترین خصوصیات این فعالیت همگامی با دیدگاه‌های محافظه‌کارانه است. تقریبا همه پرنده‌نگرهای واقعی به حفاظت از طبیعت ایمان دارند و برای هرچه بهتر انجام شدن این فعالیت بر پایداری زیستگاه‌ها و حفاظت از محیط‌زیست، پافشاری می‌کنند. یک زیستگاه تخریب شده جایگاه مناسبی برای تماشای پرندگان نخواهد بود. از این نظر اگر این فعالیت با مدیریت مناسبی انجام شود به‌عنوان بازوی حفاظتی پرتوانی در خدمت سازمان‌های حفاظتی محیط‌زیست خواهد بود که می‌تواند بخش بزرگی از نظارت و پایش ارزیابی زیستگاه‌ها و مناطق طبیعی را به‌انجام رساند که خود مسأله بسیار مهمی است.
تعداد پرنده نگرهای دنیا به‌طور مرتب رو به افزایش است تا حدی که در کشورهای انگلیس وآلمان به اندازه طرفداران فوتبال پرنده‌نگر وجود دارد. پرنده‌نگری یکی از زیر شاخه‌های طبیعت گردی است.
پرنده‌نگری دارای دو جنبه است؛ اول آنکه به بررسی گونه‌های مختلف در اکوسیستم‌های خاص اعم از عرصه‌های طبیعی، مناطق حفاظت شده، تالاب‌ها و … مانند پارک ملی گلستان، جنگل‌های هیرکانی، تالاب میانکاله می‌پردازد. در رویکرد دوم براساس فهرست هدف گونه‌ها، برنامه‌ریزی خاص آن انجام می‌شود. به عنوان نمونه گروهی پرنده‌شناس خارجی به ایران آمدند تا فهرستی از گونه‌های مختلف را مشاهده کنند. برای دیدن گونه‌های مورد نظر آن‌ها علاوه بر طیف متنوعی از اکوسیستم‌های غنی و بکر بعضا به شهرها، پارک‌ها و باغ‌ها می‌روند.
نمونه بارز رویکرد دوم در هرمزگان و میناب در بندرعباس انجام می‌شود. بیشتر تورهای پرنده‌نگری ایران در میناب برگزار می‌شود. پرنده‌نگرها برای دیدن گونه‌های شاخص و هدف مانند دارکوب بلوچی یا بوچانگای (Black drongo) حتی به کوچه‌باغ‌های میناب و پارک اطراف شهر بندرعباس می‌روند.
نقش جوامع محلی در رونق پرنده نگری
با توجه به اهمیت جوامع محلی لازم است به این موضوع در پرنده‌نگری توجه شود چراکه همراهی جامعه محلی برای اجرای تورهای داخلی یا خارجی پرنده‌نگری بسیار کمک‌کننده است. می‌توان با آموزش، آنان را برای راهنمای تورهای پرنده‌نگری تربیت کرد چراکه به منطقه مسلط هستند و قابلیت انجام این کار را دارند.
همراهی از جانب مردم محلی در روستای پامنار دزفول قابل مشاهده است. در دزفول سدی وجود دارد که زیستگاه جغد ماهیگیر است. تعدادی از مردم محلی که قایق دارند، گردشگران را برای بازدید به زیستگاه این گونه می‌برند و بازمی‌گردانند. به عبارتی گردشگر را راضی نگه می‌دارند و خود نیز درآمد کسب می‌کنند. این بهترین راه حفاظت است چراکه مردم محلی می‌دانند درآمدشان منوط به حفاظت از جغد است.
اقدامات لازم برای پرنده‌نگری
سطح اول اقدامات ارزیابی توان اکولوژیک منطقه بر عهده دولت است. سطح دوم آموزش جامعه محلی بخشی بر عهده دولت و بخشی بر عهده فعالان این عرصه است. سطح آخر رعایت نکات اخلاقی توسط گردشگران ابتدا بر عهده خودشان سپس بر عهده فعالان این حوزه به‌ویژه راهنمای تورهای پرنده‌نگری است. به عنوان نمونه گردشگران برای گرفتن عکس بهتر به آشیانه پرنده نزدیک نشوند یا با نزدیک شدن به پرنده‌ای که در حال تغذیه از طعمه است، او را فراری ندهند همچنین سکوت منطقه را برهم نزنند یا در این مناطق آتش روشن نکنند.
پرنده‌نگری و خشکسالی
یکی از مشکلات کنونی کشور بحران خشکسالی و تاثیر آن بر پرنده‌نگری است، راه برون‌رفت از این بحران، خود پرنده‌نگری است. ما در اطراف شهرهای ایران تالاب‌های کوچکی داریم که شاید مورد توجه واقع نشوند اما به علت عدم رعایت حق‌آبه آن‌ها از جانب بخش دولتی یا گاهی خصوصی رو به نابودی هستند. زمانی که در یک تالاب پرنده‌نگری شکل بگیرد، به عنوان یک جاذبه معرفی خواهد شد. بدین جهت افراد به آن منطقه می‌روند و گزارش‌های آن نیز در رسانه‌ها منتشر می‌شود. در نهایت ناخودآگاه تالابی که رو به نابودی بوده، سر زبان‌ها می‌افتد.
در کل پرنده‌نگری بسیار قدرتمند و بهترین بهانه برای آشتی با تالاب‌ها است. بسیاری از مردم شاید حتی تعریف تالاب را ندانند و یا ارزش آن را درک نکنند اما پرنده‌نگری می‌تواند یک بهانه زیبا و جذاب برای حفاظت از تالاب‌ها باشد. ایران دارای تنوع زیستی فوق‌العاده‌ای است، از پرندگان نیز مانند یک چاه نفت به‌عنوان فرصتی ویژه می‌توان درآمد کسب کرد. بسیاری از گردشگران خارجی علاقه‌مند به حضور در ایران هستند. این موضوع نیز فرصتی است در که نقاطی از ایران که دست صنعت کوتاه است، گردشگری شکل بگیرد و علاوه بر اینکه به معیشتی جایگزین برای جوامع محلی تبدیل می‌شود، به حفاظت از عرصه‌های طبیعی کشور نیز منجر شود.
انتهای پیام