کاهش ميزان جرايم در ماه رمضان واقعيتي آشکار است؛ چراکه هرساله با فرارسيدن ماه مبارک رمضان، آمار وقوع جرايم کاهش مي‌يابد و به‌تبع آن احساس امنيت در ميان مردم نيز بيشتر مي‌شود
به گزارش سادس به نقل از هفته نامه امین جامعه، يكي از عوامل مهم و تأثيرگذار در كاهش آسيب‌هاي اجتماعي و جرايم، تأثير آموزه‌هاي ديني، مراسم و مناسبت‌هاي ويژه ديني است. باتوجه به اينكه در ايام خاص نظير ماه محرم و ماه مبارك رمضان، بيش‌ازپيش معنويات در افراد جامعه متجلي مي‌شود، به همان ميزان وقوع جرايم و آسيب‌هاي اجتماعي نيز دستخوش تغييرات مي‌شود. نقش اعتقادات مذهبي بر اعمال و رفتار انسان امري انکارناپذير است. اعتقادات مذهبي در تمامي اعمال و رفتار انسان منعکس‌شده، او را به انجام اوامر الهي ترغيب و از مناهي حضرت باري‌تعالي بازمي‌دارد. کاهش ميزان جرايم در ماه رمضان واقعيتي آشکار است؛ چراکه هرساله با فرارسيدن ماه مبارک رمضان، آمار وقوع جرايم کاهش مي‌يابد و به‌تبع آن احساس امنيت در ميان مردم نيز بيشتر مي‌شود و ماه رمضان اين فرصت را ايجاد مي‌کند که ذهن جامعه از ناپاکي‌ها، ناهنجاري‌ها و وقايع تلخ و تکان‌دهنده پاک شود و موج احساس نا امني فروکش کند که درباره اهميت و جايگاه رفيع ماه مبارک رمضان، پيامبر اکرم(ص) مي‌فرمايند: «اگر بنده خدا از حقيقت و کرامت ماه رمضان آگاه بود، دوست داشت تا تمام سال رمضان باشد.»
اعتقادات مذهبي، عامل بازدارندگي
محمود سالارکيا آسيب‌شناس اجتماعي، معتقد است: کاهش آمار وقوع بزه‌هاي اجتماعي در ماه‌هاي رمضان و محرم، از اعتقادات مذهبي و ديني مردم نشأت مي‌گيرد.
او ميگويد: کاهش جرايم در اين ايام، مشمول نوجوانان نيز مي‌شود و آن‌هايي که والدين‌شان از اعتقادات مذهبي محکم‌تري برخوردار هستند، در روزهاي مذهبي کمتر مرتکب خلاف مي‌شوند.
آسيب‌شناسان اجتماعي و جامعه‌شناسان هرگاه بحث از جرم و بزه به ميان مي‌آيد، راه‌هاي پيشگيري از آن را در چند عامل کليدي خلاصه مي‌کنند؛ خودکنترلي، نظارت خانواده، همبستگي اجتماعي و برخوردهاي پليسي – قضايي آن نکاتي است که کارشناسان به نقش آن تأکيد دارند و بر اين عقيده هستند که خودکنترلي بيش از هر عامل ديگري در جلوگيري از ورود ضرر به حوزه آسيب‌هاي اجتماعي نقش دارد.
عنصر معنوي جرم
مهرداد شرفي جامعه‌شناس، در اين‌باره توضيح مي‌دهد: هر جرمي علاوه‌بر عنصر مادي که همان چگونگي و نحوه وقوع آن است، داراي عنصر معنوي است که توجه به آن بسيار حائز اهميت است. عنصر معنوي جرم که مي‌توان آن را به انگيزه و نيت مجرمانه تعبير کرد، در ذهن فرد بزهکار شکل مي‌گيرد و در سه‌عامل ريشه دارد. مشکلاتي که فرد به‌دلايل مختلف در زندگي خود با آن مواجه مي‌شود، يکي از دلايلي است که باعث مي‌شود شخص به فکر حل گرفتاري، به‌شيوه‌اي غيرمعمول برآيد و به‌عنوان مثال دست به سرقت و جنايت بزند. زياده‌خواهي دومين عاملي است که سبب شکل‌گيري افکار مجرمانه مي‌شود و پس از آن اختلافات شخصي، گاه وقوع جرم را درپي دارد. با بررسي اين سه‌عامل نقش کليدي باورهاي مذهبي روشن مي‌شود؛ چراکه انسان مؤمن و معتقد باور دارد که مشکلات زندگي موقتي و آزموني الهي است، قناعت را پيشه کرده و از زياده‌خواهي دوري مي‌کند و عفو و بخشش چنان در روحيه او نفوذ مي‌کند که مي‌تواند اختلافات را کنار بگذارد يا لااقل آن‌ها را درصورت لزوم ازطريق منطقي حل کند. چنين انساني هرگز براي رسيدن به سودي ظاهري و دنيوي، آخرت خود را خراب نمي‌کند و با تکيه بر اصل توکل مي‌کوشد تا ازطريق تلاش و کوشش خودش بر مشکلات فائق آيد. وي
ادامه مي‌دهد: درواقع مذهب مهم‌ترين نقش را در خودکنترلي دارد و همگان به اين باور رسيده‌اند؛ اما اينکه چطور اين باور در شخص نهادينه مي‌شود، موضوعي مفصل است و براي رسيدن به اين هدف بايد کارهاي فرهنگي زيادي انجام داد.
احمد رحيمي عضو کانون مددکاران، با تأييد کم‌شدن ميزان جرايم در ماه رمضان ميگويد: وقتي آمار کاهش آسيب‌هاي اجتماعي در ماه رمضان اعلام مي‌شود، اين مي‌تواند در بسياري سياست‌گذاري‌هاي اجتماعي مؤثر باشد. حتي اگر کاهش 10درصدي را شاهد باشيم، اين الگو مي‌تواند در رسيدن به روش‌هاي کنترل جرايم در ديگر ايام سال به‌کار آيد. مباني ديني که از دل مباني فرهنگي شکل مي‌گيرد، چون ريشه در اصول راستين و باورهاي عميق مردم دارد، شرايط خاصي را ايجاد مي‌کنند که جامعه رو به رفتارهاي اخلاقمدارانه‌تر و همراه با وجدان بيدارتر آورد. اساسا دين تمامي جنبه‌هاي اخلاق، وجدان و عقلانيت را در خود جاي داده است و ماه مبارک رمضان تجلي بارز مناسک ديني است؛ بنابراين در اين ماه طبيعي است که جامعه نسبت به رفتارهاي خود با حساسيت بيشتري عمل کند.
وي مي‌افزايد: زمينه بسياري از ناهنجاري‌هاي اجتماعي تعارضات ميان عقل و احساس و کمرنگ‌شدن عواطف و وجدان است و نقطه مقابل آن، دينداري قرار دارد که با ايجاد هماهنگي و رفع تعارض‌هاي رفتاري و تضاد ميان عقل و احساس، شرايط را براي بهبود رفتارهاي فردي و جمعي فراهم مي‌کند. ازسويي فرد روزه‌دار با امساک و سرکوب هوس‌هاي دنيوي، پيش‌نياز بروز ناهنجاري‌ها به‌ويژه جرايم مشهود مثل ضرب‌وجرح و نزاع را از خود دور کرده است، بنابراين جرايم در اين ايام کاهش مي‌يابد. ازسوي ديگر نزاع و درگيري ازجمله جرايمي است که در مناطق حاشيه‌اي شيوع بيشتري دارد و مي‌دانيم که عمل به دستورات ديني و روزه‌داري در ميان اين اقشار بيشتر است و به‌همين‌دليل ارتباط مستقيمي ميان کاهش ضرب‌وجرح و روزه‌داري وجود دارد.
علائم بروز بزهکاري
طيبه مينويي روان‌شناس، ميگويد: انسان تحت‌تأثير دو عامل از خودش رفتارهاي غيرمعمول بروز مي‌دهد. عامل اول مسائل فيزيولوژيکي و بيماري‌هاي جسمي است و عامل دوم که به آن عامل داخلي اطلاق مي‌شود، مسائل ژنتيکي و وراثتي و خصوصيات خلقي را دربرمي‌گيرد. در حوزه جرايم و کجروي‌ها، خصوصيات خلقي بيش از عوامل ديگر مدنظر است و پاسخ اينکه چرا يک فرد به انساني پرخاشگر، قانون‌شکن و مجرم تبديل مي‌شود، در اين عامل بايد جست‌وجو کرد. خصوصيات خلقي افراد طي دوران رشد شکل مي‌گيرد و عناصر مختلفي به‌ويژه خانواده در آن نقش دارد. چنانچه فرد در خانواده‌اي مذهبي زندگي و با الگوهاي ديني رشد کند، گرايش بيشتري به باورهاي معنوي خواهد داشت و خصوصيات اخلاقي‌اش هم تحت‌تأثير همين موضوع شکل مي‌گيرد. اين روان‌شناس آرامش، اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس را از تأثيرات خلقي مذهب در افراد مي‌داند.
وی ادامه مي‌دهد: انسان مذهبي فشارهاي رواني کمتري را تحمل مي‌کند، در برابر ناملايمات مقاوم‌تر است، ديرتر تحريک مي‌شود و آستانه تحملش بالاتر است. حال چنين فردي دچار خشم آني نمي‌شود و طبيعتا قتل‌هاي خياباني در مورد او به‌وقوع نمي‌پيوندد. ازطرفي براي انجام جرم برنامه‌ريزي قبلي هم نمي‌کند؛ چون پرهيز از گناه براي وي به يک باور تبديل شده است. يکي از دلايل مهمي که جرم و جنايت در ميان افراد مذهبي کمتر ديده مي‌شود، منطقي‌‌تربودن اين اشخاص و استوارکردن پايه‌هاي زندگي‌شان براساس تعقل است.
شرفي ميگويد: رفتار آدم‌ها در برابر جامعه، خانواده و خودشان بر پايه قضاوتي است که دارند. درواقع درک انسان از محيط پيرامون، ديگران و شخصيت خودش، عملکرد او را رقم مي‌زند.
در بسياري از جرايم به‌ويژه قتل‌ها شاهد هستيم که بزهکار بر پايه توهم و خيال مرتکب جرم مي‌شود. رؤياي پولدارشدن، تصور اينکه با چنين کاري قدرتش را ثابت مي‌کند و…، ازجمله اين خيال‌هاي باطل است؛ حال آنکه انسان مذهبي ياد گرفته است که صرفا بر پايه شنيده‌ها و احساساتش قضاوت نکند، نسبت به ديگران بدگمان نباشد و از منطق پيروي کند. هرچند آمار جرايم در اين ايام کاهش مي‌يابد، بازهم خلافکاراني هستند که دست از جرم نمي‌کشند و به‌همين‌دليل مردم نبايد هرگز احتياط و هوشياري را فراموش کنند. پليس در اين‌باره هشدار مي‌دهد که شهروندان در اماکن مذهبي مراقب اموال خود باشند، از کودکان‌شان مراقبت و هنگام ترک خانه حتما اصول ايمني را رعايت کنند و مراقب باشند تا بي‌احتياطي‌شان، زمينه را براي ارتکاب جرم مساعد نکند.