گروه استان ها- فارس- عمليات مرصاد يا عمليات فروغ جاويدان نام نبردي است که توسط سازمان مجاهدين خلق طرح‌ريزي شد و ميان ارتش جمهوري اسلامي ايران و سازمان مجاهدين خلق در اواخر جنگ ايران و عراق، در سال 1367 درگرفت.
پس از چند روز درگيري درنهايت نيروهاي ارتش ايران بر سازمان مجاهدين خلق پيروز شد. تعداد زيادي از نيروهاي مهاجم در اين نبرد کشته شدند.
پيش زمينه
در تير ماه 67 صدام حسين طي يک نطق تلويزيوني اعلام کرد: «… بعد از مدتي خواهيد ديد که چگونه مجاهيدن خلق به اعماق خاک خودشان نفوذ خواهند کرد و همين‌طور پيوستن مردم ايران به صفوف آنها را خواهيد ديد. به اين ترتيب شش روز پس از قبول قطعنامه 598 شوراي امنيت توسط ايران، نيروهاي عراقي توافقات اين قطعنامه را زير پا گذاشته، مجدداً در جنوب و حوالي خرمشهر حمله کردند تا راه نفوذ براي ارتش مجاهدين خلق باز شود و حتي توانستند تا آستانه تصرف آن پيش روند. به اين ترتيب نيروهاي دفاعي ايران در جبهه‌هاي جنوبي مستقر شدند. در اين زمان سازمان مجاهدين عملياتي با نام فروغ جاويدان را از مرزهاي غرب ايران آغاز کرد.
مسعود رجوي در شب آغاز عمليات گفت: «براساس تقسيمات انجام شده، 48 ساعته به تهران خواهيم رسيد… کاري که ما مي‌خواهيم انجام دهيم در حد توان و اشل يک ابرقدرت است؛ چون فقط يک ابرقدرت مي‌تواند کشوري را ظرف اين مدت تسخير کند… از پايگاه نوژه هم ترسي نداشته باشيد؛ هر سه ساعت به سه ساعت دستور مي‌دهم هواپيماهاي عراقي بيايند و آنجا را بمباران کنند. پايگاه هوايي تبريز را هم با هواپيما هر سه ساعت به سه ساعت مورد هدف قرار خواهيم داد… علاوه بر آن، ضد هوايي و موشک سام هفت هم که داريم… هوانيروز عراق تا سرپل ذهاب به‌همراه ستون‌ها خواهد بود. از نظر هوايي ناراحت نباشيد چون هواپيماهاي عراقي پشتيبان ما هستند و تمام ماشين‌ها به صورت ستون حرکت مي‌کنند.»
فروغ جاويدان
در آن تاريخ نيروهاي نظامي موسوم به سازمان مجاهدين خلق فاصله تنگه پاتاق تا منطقه چهارزبر در 34 کيلومتري کرمانشاه را با سرعت خيلي زياد طي کردند. به دليل هجوم همزمان ارتش عراق به جبهه جنوب بخش عمده‌اي از توان نظامي ايران در جبهه‌هاي جنوب غربي مشغول دفع تهاجم عراق بودند. به همين دليل در برابر حرکت ستون‌هاي مجاهدين مقاومت کلاسيکي وجود نداشت و با پشتيباني نيروهاي عراقي مجاهدين با سرعت زياد در اين جبهه پيشروي کردند. غير از مقاومت محدودي که توسط ساکنان کرد منطقه وجود داشت نيروهاي مجاهدين بدون مانعي جدي تا عمق 90 مايلي خاک ايران پيش رفتند. مجاهدين پيشبيني نموده بودند با اشغال منطقه مردم به حمايت از آن‌هاي خواهند پرداخت ولي بر خلاف انتظار کردهاي منطقه به مقاومت پرداختند که همين مقاومت محدود محلي سرعت پيشرفت ستون نظامي مجاهدين را محدود نمود. آنها توانستند شهرهاي قصر شيرين، سرپل ذهاب، کرند غرب و اسلام آباد غرب را اشغال و تخريب کرده و به سرعت از طريق بزرگراه به سمت کرمانشاه پيش روي کنند.
بمباران شيميايي
همزمان با عمليات فروغ جاويدان از سوي سازمان مجاهدين خلق، ارتش عراق نيز در روز 31 تير ماه 1367 چندين روستاي ايران در اطراف کرمانشاه شامل روستاهاي زرده، روستاهاي نسارديره، نسارديره سفلي و شاه مار ديره از توابع شهرستان گيلان غرب، شيخ صله از توابع شهرستان ثلاث باباجاني، دودان از توابع شهرستان پاوه و روستاي باباجاني از توابع شهرستان دالاهو را با بمب‌هاي گاز خردل و گاز اعصاب بمباران کرد. اين بمباران‌ها به مرگ صدها غيرنظامي و مجروحيت چندين هزار نفر از افراد غيرنظامي انجاميد. دام‌ها و زمين‌هاي کشاورزي که محل معيشت مردم بود نابود شده و تا مدتها آلوده شد. بسياري از مجروحان اين روستا به دليل آثار بمب‌هاي شيميايي به بيماريهاي اعصاب، سرطان و … مبتلا شده و کودکان ناقص‌الخلقه در اين روستا به دنيا آمدند. در اين ميان بسته شدن جاده ارتباطي روستاها به کرمانشاه توسط مجاهدين خلق در ناتواني مردم براي اعزام به بيمارستان و بالارفتن تلفات انجاميد و از سوي ديگر به دليل نداشتن سابقه پزشکي بسياري از مجروحان شيميايي تا سالها شناسايي نشده و از خدمات درماني محروم ماندند.
عمليات مرصاد
تصويري از چند فرد کشته‌شده وابسته به سازمان مجاهدين خلق طي عملياتي که سازمان مجاهدين از آن با عنوان «فروغ جاويدان» و دولت ايران از آن با عنوان «مرصاد» ياد مي‌کند.
عمليات مرصاد، پاتک نيروهاي نظامي ايران در پاسخ به عمليات فروغ جاويدان مي‌باشد. سرانجام عمليات مرصاد در پنجم مرداد ماه 1367 ، با رمز «يا علي» و به منظور مقابله با منافقين در منطقه اسلام‌آباد غرب و کرند غرب در استان کرمانشاه، آغاز گرديد. نيروهاي نظامي ايران ابتدا منتظر شدند تا مجاهدين به اندازه کافي در داخل خاک ايران نفوذ کنند تا از برد پشتيباني عراقي‌ها خارج شوند. آنها ابتدا نيروهاي چتر باز را در پشت سر مجاهدين پياده کردند سپس هواپيماهاي اف- 4 نيروي هوايي ستون زرهي مجاهدين را بمباران کردند و در ادامه بالگردهاي نيروي زميني ارتش با سلاح‌هاي ضد تانک به ستون زرهي مجاهدين يورش بردند. در اين هنگام پيشروي مجاهدين متوقف شد. در انتها نيروهاي زميني ارتش و سپاه به باقي‌مانده نيروهاي مجاهدين حمله کردند.
برخي کارشناسان جنگ و فرماندهان نظامي در ايران ترور علي صياد شيرازي فرمانده سابق نيروي زميني ارتش را به دليل تدابير وي در عمليات مرصاد و شکست سنگين منافقين در اين عمليات تفسير مي کنند.
جزئيات عمليات
نيروهاي ايران در جايي که نيروهايشان برتري نسبي داشت به کمين نشستند و در منطقه چهارزبر، با احداث تعدادي خاکريز و يک خط دفاعي مستحکم در انتظار ايشان بودند.
اين عمليات سه روز به طول انجاميد. در روز اول هدف سد کردن هجوم مجاهدين خلق بود. در اين روز نيروي هوايي ارتش وارد عمل نشد زيرا در آن زمان پايگاه نوژه بمباران شده بود و انجام عمليات پاکسازي باند فرود قدري فرصت را از آنها گرفت. به همين دليل نيروي هوايي با يک روز تأخير عمليات را ادامه داد. در روز دوم حرکت نيروي زميني ارتش صورت گرفت که با پشتيباني نيروي هوايي و هوانيروز همراه شد و در روز سوم يگانهاي مجاهدين خلق به کلي منهدم شدند. فرماندهي اين عمليات بر عهده سرهنگ علي صياد شيرازي بود. وي در سال 1378 ترور شد.
واژه عربي «مرصاد» به معني کمين است. اين نام بخاطر کمين برنامه ريزي شده‌اي که ارتش جمهوري اسلامي ايران انجام داده بودند براي اين عمليات در نظر گرفته‌شد.
در عمليات مرصاد بيش از 4 هزار و 800 نفر از نيروهاي مجاهدين خلق کشته و زخمي شدند و در ميان کشته شدگان و اسرا تعداد زيادي از کادرهاي سازمان و فرماندهاي تيپ‌ها نيز وجود داشت. پس از پايان عمليات، تنگه چهارزبر، تنگه مرصاد نام گرفت.