معاون اجتماعی نیروی انتظامی معتقد است در ماه مبارک رمضان کنترل درونی افراد تقویت می شود و پلیس درونی یا فرا من در لفظ روانشناسی، جای پلیس بیرونی را گرفته و فرد از درون خود را نظم می‌بخشد.
به گزارش سادس سردار سعید منتظرالمهدی طی یادداشتی به بررسی رابطه “ماه مبارک رمضان و فزونی امنیت اخلاقی” پرداخته و آن را فرضیه ای متقن می داند. در این یادداشت آمده است:
آیا ماه مبارک و مملو از خیر و برکت معنوی رمضان تراز امنیت اخلاقی و سطح احساس ایمنی و امنیت روانی شهروندان را فزونی می‌بخشد؟ برای ارائه پاسخی متقن و عاری از خطا و لغزش به این پرسش ژرف و پر اهمیت نخست باید تعریفی صریح و سریع پیرامون دو مفهوم “امنیت اخلاقی” ( moral security ) و “احساس امنیت روانی” ( mental security feeling) به دست دهیم تا منظور و مراد خود را از این دو عیان سازیم.
امنیت اخلاقی ، به منزله یک حالت عینی ، به شرایطی گفته می‌شود که در آن نرخ وقوع کژکارکردی‌های اخلاقی- رفتاری ( نظیر دستبرد به اموال دیگران، سلب آرامش عمومی، فریب دیگران، حرمت شکنی، پرده دری، توطئه‌چینی ، کتمان حقیقت، اغواگری، ایجاد ارعاب، خیانت در امانت، پیمان شکنی، اتهام‌زنی، ترور شخصیت، خلف وعده، عیب جویی، هتک حرمت، مزاحمت آفرینی و … ) به حداقل ممکن کاهش یابد.
این کاهش باید با آمارهای دقیق و عینی مورد تایید قرار گیرد، به عبارت دیگر، هرگاه شواهد آماری دستگاه‌های انتظامی و قضایی نشان دهد که در یک دوره زمانی معین نرخ وقوع هر یک از بدکارکردی های اخلاقی در مقایسه با سایر دوره‌های زمانی کاهش یافته است گفته می‌شود که در آن مقطع زمانی “امنیت اخلاقی” افزایش یافته است.
اما احساس امنیت یک حالت ذهنی است و زمانی می توان از آن سخنی گفت که اعضای جامعه، یا گروهی از آنان، احساس کنند که خطری جان، مال، حیثیت، شخصیت، ناموس و آبروی آنان را تهدید نمی کند، برای برآورد این پدیده، برخلاف امنیت اخلاقی که برای برآورد آن از آمارهای عینی بهره گرفته می‌شود، به سراغ شهروندان می روند و با بهره‌گیری از روش های مختلف سنجش عواطف و احساسات و افکار سطح ایمنی و آرامش آنان را اندازه‌گیری می نمایند.
حال که منظور خود را از “امنیت اخلاقی” و “احساس امنیت روانی – اخلاقی” تدقیق نمودیم و درک و فهم خود را از این دو، همسو و همسان ساختیم.
به سئوال مطروحه در آغاز این نوشتار باز می گردیم، در آن پرسش سئوال نموده بودیم که آیا ماه مبارک رمضان امنیت اخلاقی را در هر شکل عینی و ذهنی آن فزونی می‌بخشد یا نه؟
برای یافتن پاسخ بخش نخست پرسش از یک سو سراغ آمارهای 5 سال گذشته ماه مبارک رمضان در حیطه‌هایی نظیر تعدی و تجاوز، زورگیری و خشونت ورزی، مزاحمت برای نوامیس، بد پوششی و حرمت شکنی، اشاعه فساد و فحشاء و مراکز فساد، تهمت زنی، ایجاد ارعاب و جز آن رفتیم و از دیگر سو، به تحلیل برخی آمارها و گزارشات مربوط به “بخشش‌ها”، “فیصله مسالمت آمیز دعاوی”، “آشتی های زناشویی”، “آشتی های فامیلی”، کمک به همنوعان و شرکت در کارهای خیر و عام المنفعه پرداختیم.
در هر دو مورد نتایج شگفت انگیز و امید بخش بود: کنش های منفی اخلاقی- رفتاری در ماه مبارک رمضان بین 20 تا 50 درصد کاهش یافته بود و کنش های مثبت اخلاقی بین 50 تا 100 فزونی یافته بود.
برای یافتن پاسخ بخش دوم پرسش نیز سراغ داده‌های حاصل از سنجش احساس امنیت شهروندان در ماه مبارک رمضان، در سه سال متوالی، رفتیم و آن را با داده‌های سایر ایام مقایسه کردیم، در این بعد نیز یافته‌ها و جدآمیز، خرسند ساز و دلگرم‌کننده بود: احساس امنیت حدود 20 درصد افزایش یافته بود، یعنی شهروندان کشورمان در این ماه بیش از سایر ایام سال محیط کار و زندگی خود را عاری از خطر و تهدید “ادراک” کرده بودند. جالب است بدانید که احساس امنیت اخلاقی و روانی هموطنان غیر مسلمانمان نیز به همان میزان فزونی یافته بود.
این یافته را چگونه می توان تبیین کرد؟ یا به بیان دیگر، چه عواملی باعث می‌شوند که در ماه مبارک رمضان هم امنیت اخلاقی بصورت عینی فزونی می یابد و هم احساس امنیت اخلاقی – روانی به صورت ذهنی به سطح حداکثری و مطلوب توسعه می‌یابد؟
در پاسخ به این پرسش می‌توان چند عامل را نشان کرد که سهم و نقش زیادی در افزایش امنیت اخلاقی در ماه رمضان دارند، نخستین آن عوامل “اخلاقی زیستن” مردم است. در این ماه فضا و شرایط معنوی ویژه ای پدید می آید که مردم را به سوی کنش های اخلاقی و رفتارهای متعالی سوق می دهد.
خیل مومنان در این ماه بیش از هر زمان دیگری برانگیخته می‌شوند تا هم به یاری همنوعان بشتابند و هم درون خود را از هر نوع خطا و قصور و کاستی تطهیر نمایند، آنان برای این منظور حتی از یکدیگر پیشی می گیرند و سبقت می جویند، عامل دومی که در این ماه به تقویت امنیت اخلاقی یاری می رساند افزایش “کنترل درونی” همگان است. در این ماه “پلیس درونی” یا به زبان و تعبیر روان‌شناختی “فرا من”، جای “پلیس بیرونی” را می گیرد و شهروندان از درون خود را نظم می بخشند و از کنش های مغایر با فطرت خداجو و مطهر خود اجتناب می ورزند.
اما، سومین عاملی که به ویژه بر احساس امنیت مومنان تاثیر می گذارد “مراقبه” مستمر درونی و ذکر گفتن و عبادت‌های ژرف و طولانی است؛ چه، به تعبیر قرآن “الا بذکر الله تطمئن القلوب” ( همانا با یاد خدا دل آرام گیرد ) آرامش دل نیز همان احساس ژرف و پایدار ایمنی است.
چهارمین عامل موثر بر امنیت اخلاقی در ماه رمضان آن است که “نگاه به نزدیک فناپذیر” جای خود را به “نگاه به دور ماندگار” می دهد، از همین رو، مومنان بیش از گذشته به آخرت و عواقب اعمال و کنش های خود می اندیشند و لاجرم مراقبند که هیچ کنش کژمدارانه ای از آنان سر نزند، حتی آن دسته از شهروندانی که “وجدان اخلاقی” در این ماه “دوراندیش” تر می شوند و می کوشند تا همچون ماه محرم، کمتر مرتکب بزه شوند.
چه، می کوشند تا حداقل حرمت این ماه ها را نگه دارند و کمتر نزد خدای متعال، خود را شرمنده سازند.
خلاصه آنکه:
ماه مبارک رمضان خیر و برکات فردی و اجتماعی فراوانی در پی دارد که اشاعه امنیت اخلاقی از یکسو و تعالی طراز احساس امنیت روانی شهروندان از دیگر سو، از جمله آن فواید و برکات است، شواهد مربوط به این ادعا آنچنان زیادند که می‌توان “رابطه رمضان و فزونی امنیت اخلاقی” را به منزله یک فرضیه تایید شده و متقن مد نظر قرار داد؛ این رابطه متقن و تایید شده نیز متاثر از عوامل زیادی است که “اخلاق زیستن”، “افزایش کنترل درونی”، “دوراندیش” و “مراقبه مستمر” از جمله آن عوامل است.
امید است اثرات سودمند فردی و اجتماعی رمضان در سطح این ماه محدود نماند بلکه به سایر ایام سال نیز بسط و گسترش یابد.