سادس/خراسان رضوی یک کارشناس حوزه آب و خاک گفت: تغییرات اقلیمی که در حال رخ دادن است مانند گرمایش جهانی، کاهش آبدهی چشمه‌های طبیعی و منابع آب‌های سطحی موجب می‌شود مردم به قنات به عنوان یک تکنیک سازگار با تغییر اقلیم روی آورند.
هادی معماریان امروز در همایش علمی قنوات و میراث فرهنگی که در محل مرکز آموزش عالی کاشمر برگزار شد، با اشاره به تاثیر تغییر اقلیم بر قنات‌ها افزود: با آنکه در مدت صدها سال گَرد بیابان بر چهره این منطقه می‌نشیند اما نباید تصور کرد این تغییر محیط موجب از بین رفتن اساس تمدن و سکونت در مناطق حاشیه کویر می‌شود بلکه تغییر محیط موجب دگرگون شدن سیستم تولید و ایجاد نوع دیگری از معیشت به نام معیشت قناتی می‌شود که اساس آن تأمین آب مورد نیاز به وسیله قنات بوده است.
وی بیان کرد: هر چند هزاران سال قنات، این تکنیک سازگار با تغییر اقلیم را در اختیار داشتیم اما از زمانی که شروع به پمپاژ آب از سفره‌های آب زیرزمینی کردیم، اکنون این تکنیک سازگار را به راحتی داریم از دست می‌دهیم.
این استاد دانشگاه بر پژوهش‌های انجام شده در خصوص ارزیابی اثرات تغییر اقلیم بر مناطق خشک و نیمه‌خشک حوزه آبریز شهرستان کاشمر اشاره کرد و گفت: بر اساس بررسی‌ها و مدل‌سازی‌های صورت گرفته بارش‌ها تا سال ۲۰۹۹ در بیشترین ماه‌ها دارای روند معنادار نیست ولی مقدار آن کاهشی است.
معماریان افزود: هر چند در این بررسی‌ها دمای متوسطه ماهانه افزایشی اما معنی‌دار نیست، دمای متوسط فصلی افزایشی اما در برخی سناریوها معنادار نیست اما دمای متوسط افزایشی و در اکثر سناریوها قابل تامل است.
وی بیان کرد: بدون شک دما که افزایش یابد، روند نزولات تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ بارش‌های برف را کمتر خواهیم داشت و میزان تبخیر افزایش می‌یابد و از سویی منطقه دچار خشکی بیشتری خواهد شد.
رئیس مرکز آموزش عالی کاشمر همچنین در خصوص تغییرات اقلیمی بر منابع آب‌های زیرزمینی و قنوات گفت: بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران نشان می‌دهد تغییرات اقلیمی موجب روند معناداری در کاهش آبدهی قنوات خواهد شد.
وی تصریح کرد: بر اساس تحقیقات انجام شده کشور در منطقه خشک و نیمه‌خشک واقع شده و منابع آب آن محدود بوده که این منابع آب در حوزه‌های آبریز تا سال ۲۰۵۰ تا ۱۲ درصد کاهش خواهد یافت. همچنین تا سال ۲۰۲۰ درجه حرارت در منطقه خاورمیانه یک تا ۲ درجه افزایش و از میزان بارش تا ۲۰ درصد کاهش می‌یابد.
معماریان در ادامه با بیان اینکه طی این چند سال بسیاری از قنوات کاشمر را از دست داده‌ایم، آبدهی افت نموده و بدتر از همه فرونشست زمین اتفاق افتاده است، گفت: بر اساس برآوردهای صورت گرفته سالانه ۱۱ تا ۲۱ سانتیمتر متوسط فرونشست در دشت کاشمر است.
وی عنوان کرد: بر اساس مطالعات صورت گرفته طی چهار سال دشت کاشمر ۸۰ سانتیمتر فرونشست داشته است. این روند بسیار وحشتناک است؛ فرونشست زمین یعنی اینکه آبخوان مفید و قنوات را به مرور از دست می‌دهیم.
این کارشناس حوزه آب و خاک گفت: قنات یک المان از توسعه پایدار است، توسعه پایدار در منطقه کاشمر بر اساس برداشت استاندارد از سفره‌های آب زیرزمینی محسوب می‌شود.
وی افزود: متاسفانه برداشت‌ها از سفره‌های آب زیرزمینی به شدت افزایش یافته به طوری که ۳۶ میلیون متر مکعب کسری مخزن تجمعی و سالانه حدود پنج تا ۱۱ میلیون متر مکعب کسری مخزن داریم.
معماریان عنوان کرد: از نقطه تاب‌آوری اکوسیستم عبور کرده‌ایم و به حالت غیر قابل بازگشت رسیده‌ایم؛ وقتی فرونشست رخ می‌دهد یعنی به حالت غیر قابل بازگشت رسیده‌ایم. باید به محیط زیست و اکوسیستم رشوه داد تا کمی ما را تحمل کند و به حالت قبل بازگردد؛ در غیر این صورت حیات ما در منطقه کاشمر حداقل تا ۲۰ سال آینده به شدت دچار مشکل خواهد شد.
وی بیان کرد: اگر به فکر منابع آب زیرزمینی نباشیم، تا ۲۰ سال آینده باید به فکر مهاجرت بود.
اکثر مقنی‌ها فاقد بیمه هستند
رییس پایگاه میراث جهانی قنات قصبه نیز در این همایش گفت: قنات قصبه گناباد به عنوان اولین اثر خراسان رضوی در فهرست سازمان جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.
رسول صنوبری افزود: درخواست کرده‌ایم شغل مقنی از طریق تأمین اجتماعی و جهاد کشاورزی جزو مشاغل سخت و تحت پوشش بیمه هنرمندان و رشته‌های فنی و حرفه‌ای قرار بگیرد تا با بیمه ارزان‌قیمت به عنوان شغل سخت زودتر بازنشسته شوند.
وی بیان کرد: متأسفانه اکثر مقنی‌هایی که اکنون در ایران فعالیت دارند، فاقد بیمه هستند. اگر مقنی و مقنی‌گری ادامه پیدا نکند، قنات نخواهیم داشت.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گناباد با بیان اینکه امیدواریم با کمک آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی ضمن حفظ و لایروبی قنوات از مقنی‌ها نیز حمایت شود، بیان کرد: قنات قصبه گناباد در سال ۱۳۷۹ توسط اداره کل میراث فرهنگی خراسان رضوی ثبت ملی شده و در سال ۱۳۹۵ نیز در فهرست آثار جهانی یونسکو قرار گرفته و به عنوان کهن‌ترین و عمیق‌ترین قنات ایران ثبت ملی و جهانی شده است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشمر هم در این مراسم با بیان اینکه قنات در کاشمر سابقه دیرینه‌ای دارد، افزود: پیشینیان ارزش بسیاری برای حفظ آب قائل بودند.
رضا یوسفی افزود: شکی نیست که ایرانیان با ابداع سازه آبی قنات، پایه‌گذار بهره‌برداری بهینه و اصولی از منابع آبی زیرزمینی در جهان محسوب می‌شوند، قنات‌هایی که بر اساس محاسبات و مطالعات ریاضی شکل گرفته و بر اساس مطالعات مذکور در زمان‌های ترسالی و خشکسالی خود را تقویت می‌کردند و زندگی مردمان پایین دست قنات بر اساس میزان آب خروجی از قنات شکل می‌گرفت.
وی تصریح کرد: متأسفانه خشکسالی سال‌های مدیدی است سایه شومش را بر سر قنات‌ها و چشمه‌سارهای منطقه کاشمر گسترانده و موجب افت شدید سفره‌های آب زیرزمینی در این منطقه شده، به طوری که می‌توان به جرأت گفت اکثر قریب به اتفاق چشمه‌ها خشکیده و اندک چشمه‌ساری که باقی مانده، حتی از عهده سیراب کردن پرندگان هم بر نمی‌آید چه رسد به سیراب شدن اشجار و مزارع.
پخش مستند قنات قصبه گناباد و تجلیل از مقنیان پیشکسوت از دیگر برنامه‌های این همایش بود.
انتهای پیام