«مرگ کارتن‌خواب، در سرمای زمستانی پایتخت» این، تیتری بود که تا سال گذشته، زمستان هرسال در رسانه‌ها تکرار می‌شد. اوج ماجرا البته به زمانی بر می‌گردد که هنوز جایی رسمی به‌نام «مددسرا» یا در اصطلاح عمومی آن «گرم‌خانه» در تهران به راه نیفتاده بود.
به گزارش سادس به نقل از خبرگزاری تسنیم، حالا دیگر نامشان بیشتر از همیشه به گوش می‌خورد و حواشی زندگی‌شان بیشتر از همیشه به چشم می‌آید. آوازه گورخواب‌های نصیرآباد شهریار که به صفحه‌های اجتماعی روزنامه‌ها آمد و در قاب دوربین‌های عکاسان و تصویربرداران جا خوش کرد، تازه عده‌ای یادشان افتاد که «زمستان است…» و سوز سرمای هوا، استخوان‌سوز است. تازه به یادشان آمد که اگر باران و برف می‌بارد و بسیاری را خوشحال می‌کند، چشم‌های نگرانی هم هستند که این بارش‌ها، برایشان عذاب است و مصیبت. چون سقفی ندارند که زیر آن، به تماشای باران بنشینند و در گرمایی مطبوع، با برف و باران آن سوی پنجره، عکس یادگاری بگیرند. اما این، همه ماجراها نیست. لااقل در تهران، جایی هست که سقفی بی‌ادعا و مهربانانه برای بی‌سرپناهان تهرانی فراهم کند. جایی که هر شب، سقف بیش از 6 هزار بی سرپناه و کارتن‌خواب پایتخت می‌شود.
«مرگ کارتن‌خواب، در سرمای زمستانی پایتخت» این، تیتری بود که تا سال گذشته، زمستان هرسال در رسانه‌ها تکرار می‌شد. اوج ماجرا البته به زمانی بر می‌گردد که هنوز جایی رسمی به‌نام «مددسرا» یا در اصطلاح عمومی آن «گرم‌خانه» در تهران به راه نیفتاده بود. این‌گونه بود که در سال 1382، خبر درگذشت حدود 40 بی‌خانمان و کارتن‌خواب‌تهرانی در سرمای استخوان سوز آن سال، سبب ایجاد موجی خبری و مطالبه‌ای همگانی برای ساماندهی آسیب دیدگان اجتماعی در تهران شد. به این ترتیب، نهادهایی چون شهرداری تهران، ستاد مبارزه با مواد مخدر، بهزیستی و… در کنار تشکل‌های مردم نهادی که روز به روز بر تعدادشان افزوده می‌شد، دست به دست هم دادند تا بسیجی همگانی برای ساماندهی کارتن خواب‌ها در پایتخت شکل گیرد.
از آن میان، شهرداری تهران با ساخت مراکزی چون «مددسرا» ویژه اسکان شبانه بی‌سرپناهان و «سامان سرا» برای نگهداری موقت از افراد معلول و ناتوان (اعم از جسمی و ذهنی) بی‌سرپرست، مجهول‌الهویه، در راه مانده، گمشده، متواری، افراد نیازمند غیر حرفه‌ای، متکدیان و ولگردان حرفه‌ای، در این حوزه پیشتاز شد و «سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران» نیز به‌عنوان متولی اصلی ساماندهی آسیب‌های اجتماعی مدیریت شهری در پایتخت مسوول گسترش و بهبود خدمات در این حوزه شد. این در حالی است که شهرداری تهران، طبق قانون هیچ وظیفه‌ای در قبال ساماندهی آسیب‌های اجتماعی ندارد و تنها به‌صورت داوطلبانه، رسیدگی به این بخش از معضلات شهری را بر عهده گرفته است. عملکردی که البته امسال، بیش از هر زمان دیگری نمود یافته و گسترش پیدا کرده است. کاهش چشمگیر باقی ماندن بی‌سرپناهان در شب‌های سرد امسال پایتخت، گواهی بر این ادعاست.
سقف‌هایی گرم برای بی‌سرپناهان تهرانی
مدیرعامل سازمان خدمات اجتماعی شهرداری با بیان اینکه تعداد مددسراهای تهران، امسال با افزایش قابل توجهی همراه بوده است، می‌گوید: «هم اکنون 19 مددسرای ثابت و اضطراری در شهر تهران، شب‌ها پذیرای بی‌سرپناهان تهرانی هستند. این مددسراها در بیش از 13 منطقه شهر تهران که نزدیک‌تر به محل‌های تجمع و تردد بی‌خانمان‌ها هستند آماده ارائه خدمت به آسیب‌دیدگان اجتماعی پایتخت است.»
هرچند این مددسراها در مناطق مختلف شهر تهران، پراکنده شده‌اند، اما بازهم کارتن خواب‌ها و معتادانی وجود دارند که به دلایل مختلف، حاضر به حضور در گرم‌خانه‌های شهرداری تهران نیستند.
آقای «رضا قدیمی» دلیل این خودداری را این طور شرح می‌دهد: «تعدادی از این بی‌سرپناهان، مصرف‌کننده حاد مواد مخدر هستند و به‌دلیل منع قانونی مصرف مواد مخدر در مددسراهای سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران، تمایلی به ورود به این مراکز ندارند؛ اما برای آنان هم تدابیری اندیشیده شده است تا از سرمای زمستان، در امان باشند.»
قدیمی می‌گوید: «امسال برای این گروه از معتادان و کارتن‌خواب‌ها، 15 دستگاه اتوبوس و ون به‌عنوان مددسرای سیار در نظر گرفته شده است تا با در اختیار داشتن پتو و صرف غذای گرم، در محیط گرم این وسایل نقلیه از سوز و سرمای هوا در امان باشند.»
همراهی با همراهان بیماران
اقدامات سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران برای در امان ماندن بی سرپناهان از سوز سرمای زمستان، به همین‌جا ختم نمی‌شود. چرا که این سازمان، برای همراهان بیماران در مقابل بیمارستان‌ها هم پیش‌بینی‌های جالبی کرده است. قدیمی در این‌باره می‌گوید: «با توجه به شرایط سخت همراهان بعضی از بیماران در حاشیه بیمارستان‌ها، شهرداری تهران از سال گذشته در مناطق 2، 3 و 6 به ایجاد همراه‌سرا از جمله همراه سرای مفید در کنار بیمارستان مفید و همراه‌سرای جوادالائمه(ع)در کنار بیمارستان امام خمینی؟ره؟ اقدام کرد و سه همراه سرای دیگر نیز توسط این سازمان درحال ساخت و تجهیز است. درحال حاضر ظرفیت پذیرش همراه‌سراها 300 نفر است که در حال توسعه این همراه‌سراها هستیم.»
قدیمی درباره نحوه پذیرش در همراه‌سراهای شهرداری تهران هم می‌گوید: «اقامت در همراه‌سراها رایگان است و ساعت پذیرش از ساعت 6 بعدازظهر تا 8 صبح روز بعد است. ضمن اینکه با همکاری مددکاری بیمارستان‌ها و دادن معرفی‌نامه به همراهان بیمارانی که از شهرستان‌ها به آن بیمارستان مراجعه می‌کنند نسبت به اسکان موقت همراهان بیمار در مراکز همراه سرا اقدام می‌شود. همه تلاش ما این است که ایامی که خانواده‌ها بیمار دارند و رنج و مشکل زیادی را بابت بیماری تحمل می‌کنند، دیگر مشکل اسکان نداشته باشند.» او می‌گوید: «با بیمارستان فارابی نیز هماهنگ شده است تا بیماران شهرستانی که به آنجا معرفی می‌شوند معرفی‌نامه‌ای به آنان بدهند، زیرا ما با چند مسافرخانه قرارداد داریم تا میهمان عزیز شهرستانی به آنجا مراجعه کنند.»
اگر بی‌سرپناهی دیدیم چه کنیم؟
هم اکنون مددسراهای ثابت و سیار شهرداری تهران در مناطق آسیب خیز شهر تهران مستقر شده‌اند. 13 منطقه در تهران پذیرای مددسراهای ثابت هستند و مددسراهای سیار شامل اتوبوس‌ها و ون‌ها نیز در کلونی‌های آسیب و مراکزی که حضور معتادان در آنها بیشتر است، مستقر شده‌اند. گشت‌های این سازمان نیز در ساعت‌های مختلف، به گشت‌زنی و انتقال کارتن‌خواب‌ها و آسیب‌دیدگان اجتماعی پایتخت مشغول‌اند.
با این حال، امکان دارد شما هم با بی‌سرپناهان و کارتن‌خواب‌هایی که در گوشه و کنار شهر باقی مانده‌اند رو‌به‌رو شوید.
قدیمی، درباره نحوه مشارکت مردمی برای ساماندهی کارتن‌خواب‌های تهران، این‌طور توضیح می‌دهد: «همشهریان عزیز می‌توانند به محض مشاهده بی‌سرپناهان در خیابان‌ها، با شماره 137 تماس بگیرند تا همکاران ما با گرفتن نشانی دقیق از آنان، مقدمات انتقال این کارتن‌خواب‌ها را به مراکز این سازمان فراهم کنند.»
قدیمی درباره شیوه کمک‌رسانی به بی‌سرپناهان تحت پوشش این سازمان هم می‌گوید: «ممکن است همشهریان عزیزمان، بخواهند کمکی اعم از لباس گرم، غذا، خوراکی، میوه و… به این عزیزان داشته باشند. برای این کار هم کافی است با سامانه تلفنی ما به شماره 4379 تماس بگیرند تا همکاران ما، کمک‌های آنان را در هرجا که شهروندان عزیز مایل باشند، از آنان گرفته و بی‌واسطه و مستقیم به آسیب‌دیدگان تحت پوشش این سازمان برسانند.» هواشناسی، دوباره پیش‌بینی شب‌های سردی را برای پایتخت کرده است. شب‌هایی که البته این‌بار، به همکاری مردم با سازمان‌های مسوول می‌توان امید داشت تا آسمان شب، سقف هیچ بی‌سرپناهی در پایتخت نباشد.