سزویس فرهنگی سادس: تلاش شبکه های ماهواره ای با تاثیر بر سبک زندگی و الگوی بومی خانوادهها سبب سوء معاشرت، خشونت، سستی مبانی خانواده و انحراف در اخلاق و فرهنگ جنسی برخی خانواده ها شده است .
قرنها است که غرب در پی تحقق دهکده جهانی است در واقع دنیای امروز عبارت است از فضایی مملو از فرصت و خطرو این فرصتها و تهدیدها زمانی وضوح پیدا کردند که تکنولوژی ارتباطات سایه خود را بر سرتاسر جهان گسترش داد به گونهای که در جوامع مختلف با عقاید، سنن و فرهنگهای مختلف، وارد شد تا بتواند به اهداف خودش دست پیدا کند.
مضرات ماهواره بسیار بیشتر از منفعت آن میباشد که امروزه اکثر جوانان و خانوادهها ماهواره را برای استفاده از برنامههای علمی آن انتخاب نمیکنند بلکه بیشتر تمایل به دیدن برنامههایی دارند که در تلویزیون داخل کشور نمییابند و آنها برنامهها و شبکههایی میباشد که به دنبال اشاعه فحشا در جامعه و سست کردن بنیان خانواده است.
برخی از این شبکه ها با پخش سریالهای دنبالهدار بنیان خانواده را هدف قرار می دهند که یکی از مهمترین اصول سریال سازی که در تمام دنیا پذیرفته شده است، این است که اگر سریالی بتواند با خانمها در خانه ارتباط برقرار کند، به تدریج همه خانواده را جذب میکند و این اصل به خوبی در این شبکه ها رعایت شده است.
در این مسیر، شرایطی پدید میآیند که شکلهای فریبندهتر و پنهانتر هجوم فرهنگ سلطهجو را برتری میبخشد و ملی کردن سبکها و الگوها را شکل میدهد. امروزه برنامهها و فیلمهای ماهوارهای حاوی محتوایی است که در آن پایبندی و وفاداری به خانواده و ارزشهای اخلاقی، امری مضحک و عوامانه به نظر میرسد و در مقابل داشتن روابط آزاد جنسی، روابط متهورانه جنسی و ایجاد تردید درباره اهمیت و ارزش ازدواج ناشی از نگاه آزاداندیشانه و مترقی به زندگی و روابط عاطفی تلقی میشود.
طرح سوال و ایجاد شبهه و تردید مکرر درباره دیدگاههای افرادی که به بیبندوباری رو نیاوردهاند یا به زندگی مشترک خود پایبندند و در مقابل، ارائه دیدگاهها و پاسخ به سوالهای شبهه افکنانه برای اقناع مخاطب در خصوص اینکه زمانه تغییر کرده است و افراد نباید پایبند به زندگیهای سنتی باشند، از برجستهترین مضامین برخی سریالهای امریکایی و کلمبیایی و کرهای است که از شبکه فارسی وان پخش میشوند
مساله دیگری که در رابطه با تحکیم مبانی خانواده باید ذکر شود، آسیبهای اجتماعی خطرناکی است که ممکن است در اثر تغییر الگوها و سبک هنجاری نهاد اجتماعی خانواده اتفاق بیفتد. یکی از جدیترین این آسیبها طلاق است.
تحقیقات نشان دهنده بالا رفتن میزان طلاق و جدایی، به تاخیر افتادن سن ازدواج دختران و تولید نخستین فرزند آنها، محدود شدن تعداد فرزندان، افزایش تعداد و نسبت زنان دارای تحصیلات عالی و نشان دهنده تغییرات پدیدآمده در نهاد خانواده است
هر چند قدمت تاریخی طلاق همزمان با قدمت تاریخی ازدواج است، اما از قرن بیستم طلاق به عنوان یک آسیب و مساله اجتماعی به صورت جدی مطرح شد. به دنبال افزایش جمعیت، تغییر در نظام ارزشی، فرهنگی و هنجاری و دیگر دگرگونیهای ناشی از انقلاب صنعتی و ورود تکنولوژی بود که میزان طلاق روند رو به رشدی به خود گرفت.
در بین رسانههای متنوع و نوین میتوان از ماهواره به عنوان یکی از پرمخاطب ترین رسانهها در سرتاسر دنیا یاد کرد که امروزه نقش مهمی در رشد شخصیت افراد بازی میکند اما مشکل اساسی و جدی در جامعه پذیری افراد در عصر حاضر، عدم هماهنگی و تعامل مناسب میان کارگزان جامعه پذیری میباشد.
بدین ترتیب میتوان گفت نفوذ برنامههای ماهوارهای در قدرت بخشیدن به ارزشهای مدرنی همچون مادیگرایی، فردگرایی، آزادیهای نامحدود و کامیابی به هر قیمتی بر اساس مطالعات بدست آمده موثر میباشند که باعث تغییر ارزشهای سنتی و گاه ایجاد تضاد ارزشی در بین زوجین به واسطه تغییر ارزشها در یکی از زوجین خواهد شد و احتمال ناهنجاریهای مختلفی نظیر طلاق را افزایش خواهد داد.
بنابراین ماهواره با برنامههای تفریحی و سرگم کننده در درازمدت، یکسان سازی سلیقه قشرهای عظیم جامعه را باعث خواهد شد و از سوی دیگر این ابر رسانه شکاف های جدید طبقاتی و تعمق آنها را باعث میشود.
پیشنهادات و راهکارهای عملی
از آنجا که ماهواره رسانهای جهان شمول و فراملی میباشد، بدین ترتیب ارائه پیشنهاد در جهت اصلاح آن بیفایده خواهد بود. پس بایستی پیشنهادات را در بال دیگر جامعه پذیری یعنی خانواده ارائه نمود.
-با توجه به افزایش ساعات تماشای برنامههای ماهوارهای از سوی زوجین در حال طلاق در بعد از ازدواج و نیز تاثیر مستقیم آن بر الگوپذیری آنان، خانواده و بخصوص مراکز مشاوره که در زمینه مشاوره قبل از ازدواج فعالیت میکنند، بایستی در سالهای اولیه و بحرانی پس از ازدواج برای جبران خلع خود و جلوگیری از تغییر ناگهانی در روند زندگی جوانان، رفت و آمدهای بیشتر، برنامه ریزی بیشتر برای تفریحات دسته جمعی و مسافرتها و…با زوج جوان داشته باشند تا اوقات فراغت آنان بدین نحو گذران شود.
-با توجه به تغییر شدید ارزشهای سنتی به ارزشهای مدرن در بین زنان در حال طلاق، بهتر است خانوادهها و مخصوصا پدران از ایجاد پدرسالاری مطلق و تقسیم کار بر اساس جنس کاسته تا دختران در زندگی جدید خود احیانا دچار تغییرات ناگهانی و یا تضاد ارزشی با همسر خود نشوند.
-تشویق خانوادهها و مخصوصا جوانان به استفاده از فناوریهای اطلاعاتی فرهنگی(مانند: مطالعه کتاب، روزنامه و سینما).
-فرهنگ سازی و آموزش افراد جامعه و خانوادهها در استفاده صحیح از فناوری های اطلاعاتی-ارتباطی.
-توجه بیشتر به سلایق مخاطبین(مخصوصا قشر جوان و تحصیل کرده) در تهیه برنامههای صدا و سیما.
-گسترش هر چه بیشتر اماکن تفریحی و ورزشی جهت گذراندن اوقات فراغت جوانان که به نحوی محرک انگیزه آنها در انجام این فعالیتها باشد.
بنابراین عواملی همچون، محیط بسته، عمل نکردن بر اساس نیاز مخاطب، دروازه بانی یک طرفه پیام، آزاد نگذاشتن ذهن مخاطب در انتخاب، قطره چکانی اطلاعات به مخاطب باعث روی آوردن مخاطبان به سوی رسانهها و شبکههای برون مرزی و عدم استقبال از شبکههای داخلی میشود.
پبدیهی است در مقابل هجوم فرهنگی باید مقابله فرهنگی کرد. برنامه سازان فرهنگی و هنری و سازمانهایی مانند صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، نظام آموزش و پرورش و دیگر ارگانهای دولتی باید در بخش غنی سازی و سالم سازی فرهنگ سرمایه گذاری کنند. بنابراین باید در مقابل تهاجم فرهنگی فعالیت، برنامه سازی، تفریحات سالم و امکانات کافی ایجاد شود. چرا که منع و مقابله تنها راه مقابله نیست.
منابع
ابراهیم نجف آبادی، اعظم.(۱۳۹۰). تربیت در خانواده و نقش مخرب ماهواره در بروز پدیده طلاق.
استونز، راب.(۱۳۷۹). متفکران بزرگ جامعه شناسی، ترجمه مهرداد دامادی، نشر مرکز، تهران.
اعزازی، شهلا.(۱۳۸۶). جامعه شناسی خانواده، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان. تهران.
Blinn, Lynn (1988) “The family photo assessment process (FPAP): A method for valiVol. xix, No. 1, pp. 17-35