سزویس فرهنگی سادس: تلاش شبکه هاي ماهواره اي با تاثير بر سبک زندگي و الگوي بومي خانوادهها سبب سوء معاشرت، خشونت، سستي مباني خانواده و انحراف در اخلاق و فرهنگ جنسي برخي خانواده ها شده است .
قرنها است که غرب در پي تحقق دهکده جهاني است در واقع دنياي امروز عبارت است از فضايي مملو از فرصت و خطرو اين فرصتها و تهديدها زماني وضوح پيدا کردند که تکنولوژي ارتباطات سايه خود را بر سرتاسر جهان گسترش داد به گونهاي که در جوامع مختلف با عقايد، سنن و فرهنگهاي مختلف، وارد شد تا بتواند به اهداف خودش دست پيدا کند.
مضرات ماهواره بسيار بيشتر از منفعت آن ميباشد که امروزه اکثر جوانان و خانوادهها ماهواره را براي استفاده از برنامههاي علمي آن انتخاب نميکنند بلکه بيشتر تمايل به ديدن برنامههايي دارند که در تلويزيون داخل کشور نمييابند و آنها برنامهها و شبکههايي ميباشد که به دنبال اشاعه فحشا در جامعه و سست کردن بنيان خانواده است.
برخي از اين شبکه ها با پخش سريالهاي دنبالهدار بنيان خانواده را هدف قرار مي دهند که يکي از مهمترين اصول سريال سازي که در تمام دنيا پذيرفته شده است، اين است که اگر سريالي بتواند با خانمها در خانه ارتباط برقرار کند، به تدريج همه خانواده را جذب ميکند و اين اصل به خوبي در اين شبکه ها رعايت شده است.
در اين مسير، شرايطي پديد ميآيند که شکلهاي فريبندهتر و پنهانتر هجوم فرهنگ سلطهجو را برتري ميبخشد و ملي کردن سبکها و الگوها را شکل ميدهد. امروزه برنامهها و فيلمهاي ماهوارهاي حاوي محتوايي است که در آن پايبندي و وفاداري به خانواده و ارزشهاي اخلاقي، امري مضحک و عوامانه به نظر ميرسد و در مقابل داشتن روابط آزاد جنسي، روابط متهورانه جنسي و ايجاد ترديد درباره اهميت و ارزش ازدواج ناشي از نگاه آزادانديشانه و مترقي به زندگي و روابط عاطفي تلقي ميشود.
طرح سوال و ايجاد شبهه و ترديد مکرر درباره ديدگاههاي افرادي که به بيبندوباري رو نياوردهاند يا به زندگي مشترک خود پايبندند و در مقابل، ارائه ديدگاهها و پاسخ به سوالهاي شبهه افکنانه براي اقناع مخاطب در خصوص اينکه زمانه تغيير کرده است و افراد نبايد پايبند به زندگيهاي سنتي باشند، از برجستهترين مضامين برخي سريالهاي امريکايي و کلمبيايي و کرهاي است که از شبکه فارسي وان پخش ميشوند
مساله ديگري که در رابطه با تحکيم مباني خانواده بايد ذکر شود، آسيبهاي اجتماعي خطرناکي است که ممکن است در اثر تغيير الگوها و سبک هنجاري نهاد اجتماعي خانواده اتفاق بيفتد. يکي از جديترين اين آسيبها طلاق است.
تحقيقات نشان دهنده بالا رفتن ميزان طلاق و جدايي، به تاخير افتادن سن ازدواج دختران و توليد نخستين فرزند آنها، محدود شدن تعداد فرزندان، افزايش تعداد و نسبت زنان داراي تحصيلات عالي و نشان دهنده تغييرات پديدآمده در نهاد خانواده است
هر چند قدمت تاريخي طلاق همزمان با قدمت تاريخي ازدواج است، اما از قرن بيستم طلاق به عنوان يک آسيب و مساله اجتماعي به صورت جدي مطرح شد. به دنبال افزايش جمعيت، تغيير در نظام ارزشي، فرهنگي و هنجاري و ديگر دگرگونيهاي ناشي از انقلاب صنعتي و ورود تکنولوژي بود که ميزان طلاق روند رو به رشدي به خود گرفت.
در بين رسانههاي متنوع و نوين ميتوان از ماهواره به عنوان يکي از پرمخاطب ترين رسانهها در سرتاسر دنيا ياد کرد که امروزه نقش مهمي در رشد شخصيت افراد بازي ميکند اما مشکل اساسي و جدي در جامعه پذيري افراد در عصر حاضر، عدم هماهنگي و تعامل مناسب ميان کارگزان جامعه پذيري ميباشد.
بدين ترتيب ميتوان گفت نفوذ برنامههاي ماهوارهاي در قدرت بخشيدن به ارزشهاي مدرني همچون ماديگرايي، فردگرايي، آزاديهاي نامحدود و کاميابي به هر قيمتي بر اساس مطالعات بدست آمده موثر ميباشند که باعث تغيير ارزشهاي سنتي و گاه ايجاد تضاد ارزشي در بين زوجين به واسطه تغيير ارزشها در يکي از زوجين خواهد شد و احتمال ناهنجاريهاي مختلفي نظير طلاق را افزايش خواهد داد.
بنابراين ماهواره با برنامههاي تفريحي و سرگم کننده در درازمدت، يکسان سازي سليقه قشرهاي عظيم جامعه را باعث خواهد شد و از سوي ديگر اين ابر رسانه شکاف هاي جديد طبقاتي و تعمق آنها را باعث ميشود.
پيشنهادات و راهکارهاي عملي
از آنجا که ماهواره رسانهاي جهان شمول و فراملي ميباشد، بدين ترتيب ارائه پيشنهاد در جهت اصلاح آن بيفايده خواهد بود. پس بايستي پيشنهادات را در بال ديگر جامعه پذيري يعني خانواده ارائه نمود.
-با توجه به افزايش ساعات تماشاي برنامههاي ماهوارهاي از سوي زوجين در حال طلاق در بعد از ازدواج و نيز تاثير مستقيم آن بر الگوپذيري آنان، خانواده و بخصوص مراکز مشاوره که در زمينه مشاوره قبل از ازدواج فعاليت ميکنند، بايستي در سالهاي اوليه و بحراني پس از ازدواج براي جبران خلع خود و جلوگيري از تغيير ناگهاني در روند زندگي جوانان، رفت و آمدهاي بيشتر، برنامه ريزي بيشتر براي تفريحات دسته جمعي و مسافرتها و…با زوج جوان داشته باشند تا اوقات فراغت آنان بدين نحو گذران شود.
-با توجه به تغيير شديد ارزشهاي سنتي به ارزشهاي مدرن در بين زنان در حال طلاق، بهتر است خانوادهها و مخصوصا پدران از ايجاد پدرسالاري مطلق و تقسيم کار بر اساس جنس کاسته تا دختران در زندگي جديد خود احيانا دچار تغييرات ناگهاني و يا تضاد ارزشي با همسر خود نشوند.
-تشويق خانوادهها و مخصوصا جوانان به استفاده از فناوريهاي اطلاعاتي فرهنگي(مانند: مطالعه کتاب، روزنامه و سينما).
-فرهنگ سازي و آموزش افراد جامعه و خانوادهها در استفاده صحيح از فناوري هاي اطلاعاتي-ارتباطي.
-توجه بيشتر به سلايق مخاطبين(مخصوصا قشر جوان و تحصيل کرده) در تهيه برنامههاي صدا و سيما.
-گسترش هر چه بيشتر اماکن تفريحي و ورزشي جهت گذراندن اوقات فراغت جوانان که به نحوي محرک انگيزه آنها در انجام اين فعاليتها باشد.
بنابراين عواملي همچون، محيط بسته، عمل نکردن بر اساس نياز مخاطب، دروازه باني يک طرفه پيام، آزاد نگذاشتن ذهن مخاطب در انتخاب، قطره چکاني اطلاعات به مخاطب باعث روي آوردن مخاطبان به سوي رسانهها و شبکههاي برون مرزي و عدم استقبال از شبکههاي داخلي ميشود.
پبديهي است در مقابل هجوم فرهنگي بايد مقابله فرهنگي کرد. برنامه سازان فرهنگي و هنري و سازمانهايي مانند صدا و سيما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان تبليغات اسلامي، نظام آموزش و پرورش و ديگر ارگانهاي دولتي بايد در بخش غني سازي و سالم سازي فرهنگ سرمايه گذاري کنند. بنابراين بايد در مقابل تهاجم فرهنگي فعاليت، برنامه سازي، تفريحات سالم و امکانات کافي ايجاد شود. چرا که منع و مقابله تنها راه مقابله نيست.
منابع
ابراهيم نجف آبادي، اعظم.(1390). تربيت در خانواده و نقش مخرب ماهواره در بروز پديده طلاق.
استونز، راب.(1379). متفکران بزرگ جامعه شناسي، ترجمه مهرداد دامادي، نشر مرکز، تهران.
اعزازي، شهلا.(1386). جامعه شناسي خانواده، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان. تهران.
Blinn, Lynn (1988) “The family photo assessment process (FPAP): A method for valiVol. xix, No. 1, pp. 17-35