در سالهای اخیر و به دنبال طرح گفتمان اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب، بانک توسعه صادرات با نصب العین قرار دادن فرمایشات ایشان، ارکانی چون “درون زایی” از این گفتمان را مد نظر قرار داده و به دنبال طراحی مدل هایی برای تسهیل خدمات رسانی به صادرکنندگان برآمده است.
گسترش تجارت بین الملل و حمایت از تولید ملی اهداف مهمی در راستای صادرات غیرنفتی است که در سایه تخصص و نزدیک به ربع قرن تجربه کارشناسان زبده بانک توسعه صادرات امید به تحقق آن می رود.
درادامه مرور کوتاهی بر فعالیت یکسال گذشته و برنامه های سال جاری این بانک داریم:
نگاهی به عملکرد اعتباری بانک
تسهیلات اعطایی در طی سه ماه سال جاری بالغ بر هشت هزار و پانصد میلیارد ریال بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته، معادل ۷ درصد رشد داشته است. تسهیلات اعطایی در بخش سرمایه در گردش در طی سه ماه سال جاری بالغ بر هفت هزار میلیارد ریال است که نسبت به مدت مشابه سال قبل، ۷ درصد رشد داشته است و تسهیلات اعطایی در بخش طرح نیز بالغ بر ۹۵۳ میلیارد ریال است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۲۹ درصد رشد داشته است.
لازم به ذکر است رشد تسهیلات پرداختی در خرداد ماه سال جاری نسبت به اردیبهشت ماه بالغ بر ۸۴ درصد است.در پایان خرداد ماه سال جاری مانده تسهیلات بانک بالغ بر ۱۲۶ هزار میلیارد ریال است که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵ر۳۳ درصد رشد داشته است. لازم به ذکر است مانده تسهیلات بانک در پایان سال مالی ۱۳۹۴ بالغ بر ۱۱۷ هزار میلیارد ریال بوده است.
بانک برای تأمین تسهیلات پرداختی از ابتدای سال جاری تاکنون از محل سپرده صندوق توسعه ملی معادل ۲۱۱ میلیارد ریال و از محل منابع بانک بیش از چهارهزار میلیارد ریال و از محل منابع ارزی صندوق ۲۹ میلیون دلار و از محل منابع ارزی بانک ۷۱ میلیون دلار تسهیلات اعطا کرده است.
از ۱۰۰ درصد مانده تسهیلات اعطایی بانک در پایان خرداد ماه۱۷ درصد به صورت ریالی و ۸۳ درصد به صورت ارزی است.
در طی سه ماه ابتدای سال جاری تعداد تسهیلات اعطایی ۴۲۶ فقره بوده است که از این تعداد ۱۹۳ مورد آن در شعب مصوب شده است.
مانده سپرده‌های ریالی اشخاص در پایان خرداد ماه سال جاری نزدیک به ۱۶ هزار میلیارد ریال است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۱۰ درصد رشد داشته است. این رشد اغلب در بخش سپرده های مدت دار بوده است.
مانده سپرده های ارزی اشخاص در پایان خرداد ماه سال جاری معادل ۵۰۲ میلیون دلار است که نسبت به مدت مشابه سال قبل تغییر قابل ملاحظه ای نداشته است.
در بخش ارائه خدمات اعتبار اسنادی و ضمانتنامه، عملکرد سه ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ناشی از گشایش های بعد از برجام و تحریم است که اعتبار اسنادی وارداتی در سه ماهه اول سال جاری معادل ۳۵۳ میلیون دلار بوده درحالی که در مدت مشابه سال قبل این رقم ۱۱ میلیون دلار بوده است.مبلغ ضمانتامه های ارزی نیز از ۴ میلیون دلار در مدت مشابه سال قبل در مقایسه با ۵۶۷ میلیون دلار در سه ماهه سال جاری نشاندهنده رشد بالای ۱۰۰۰ درصدی است.
مسیر عملیاتی اقتصاد مقاومتی در ارکان بانک
سال ۹۵ یا سال” اقتصاد مقاومتی اقدام و عمل” دربانک توسعه صادرات با همایش سراسری مدیران در اردیبهشت سال جاری آغاز شد. همایش یاد شده که با محور” اقتصاد مقاومتی راهکارهای عملی در بانک توسعه صادرات” برگزار شد، به اجرایی ساختن این گفتمان در حوزه های متنوع ومتبوع خود پرداخت.
در این مسیر و پس از گذشت تنها دوماه، سیاستگذاری صحیح و متناسب با گفتمان یاد شده در بخش های مختلف بانک به منظور تحقق اهداف سازمانی، منجر به عملیاتی شدن شماری تصمیمات شد که اهم آن در پی می آید.
احیا و ایجاد روابط کارگزاری متناسب با اولویت، تشکیل کارگروه برای بررسی موانع موجود در حوزه بین الملل، حذف بخشنامه الزام به گشایش اعتبار اسنادی از محل ارز متقاضی با پیش دریافت صددرصد، حذف وثیقه برگ سبز برای اعتبارات گشایش شده از محل ارز متقاضی، تدوین بسته آموزشی برای ارتقای توان تخصصی همکاران در پسابرجام و عملیاتی شدن بانکداری شرکتی از جمله اقدامات مصوب این مدیریت های مختلف بانک در مسیر اجرایی شدن اهداف اقتصاد مقاومتی است.
از جمله اقداماتی که در سال جاری با رویکرد اقتصاد مقاومتی در این بانک صورت گرفته می توان به بازنگری در مقررات داخلی بانک و تلاش در جهت تسهیل مقررات و روان سازی شرایط اعطای تسهیلات به صادرکنندگان و تولید کنندگان داخلی، افزایش سقف اختیارات شعب با هدف ارائه سریع تر تسهیلات و خدمات بانک به صادرکنندگان در سراسر کشور، جذب منابع جدید و خطوط اعتباری از جمله منابع صندوق توسعه ملی و بازار سرمایه، تشکیل جلسات مستمر هم اندیشی بین واحدهای صف و ستاد بانک در حوزه بررسی موانع و مشکلات استفاده کنندگان از خدمات و تسهیلات و تعامل بیشتر با مشتریان از طریق تقویت باشگاه مشتریان بانک توسعه صادرات ایران اشاره کرد.
برنامه عملیاتی سال ۹۵ بانک توسعه صادرات
در ابتدای سال برنامه عملیاتی سال ۹۵ بانک توسعه صادرات با بهره گیری از منابع بالادستی و تعامل با تمامی واحدها و براساس اهداف تعیین شده در برنامه پنجساله بانک و همچنین بودجه مصوب سال ۱۳۹۵ تدوین شد.
منابع بالادستی مورد استفاده در تدوین این برنامه شامل منویات مقام معظم رهبری در خصوص اقتصاد مقاومتی، برنامه پنجم توسعه، برنامه پنجساله بانک توسعه صادرات (۹۳- ۹۷) و سند راهبردی وزارت امور اقتصادی و دارایی است .
جدول منابع و مصارف ترازنامه ای مورد استفاده در این برنامه با سه رویکرد بدبینانه، میانه و خوش بینانه به تفکیک ارزی و ریالی و براساس عملکردسال ۹۳ تا شهریور۹۴ و سهم هریک از اقلام ترازنامه تدوین شده است.در رویکرد خوش بینانه رشد ۳۰ درصدی برای اقلام کلی ترازنامه نسبت به رویکرد بدبینانه مد نظر است.
اهداف کمی بانک با پیش بینی ترازنامه بانک با سه رویکرد یاد شده و همچنین شرایط پس از تحریم و چشم انداز بهبود عملکرد بانک در بخش های ارزی و ریالی و با اعمال برخی سیاست های مقرر در برنامه پنجساله تدوین شده است.
افزایش سهم عقود مشارکتی در پرتفوی تسهیلاتی بانک به ۴۵درصد مطابق با برنامه پنجساله، تعیین نسبت ۷۰ درصدی مصوبات سرمایه در گردش به کل مصوبات جاری در سال جاری و ایجاد تناسب میان مبلغ تسهیلات اعطایی به تولیدات دانش بنیان و اهداف برنامه پنجساله بانک از جمله مولفه های قابل توجه برنامه عملیاتی سال ۹۵ است.
حمایت از پروژه های دانش بنیان
با نگاهی به برنامه عملیاتی سال ۹۵ مشاهده می شود که ایجاد تناسب میان مبلغ تسهیلات اعطایی به تولیدات دانش بنیان و اهداف برنامه پنجساله بانک از جمله مولفه های قابل توجه برنامه عملیاتی سال ۹۵ و هم راستا با اهداف اقتصاد مقاومتی است.
در سال ۹۴ درخواست‌های دریافتی توسط صندوق پژوهش و فنآوری شریف ۲۶۰ میلیارد ریال بوده که پرونده‌های تکمیل شده و مطرح شده در کمیته فنی درمجموع مبلغی بالغ بر ۱۰۸ میلیارد ریال را شامل شده است. در نهایت مبلغ کل مصوبات ابلاغی به شعبه بلوار کشاورز بانک توسعه صادرات که شعبه مجری اینگونه پرونده هاست ۴۹ میلیارد ریال بوده است.
ارائه مشاوره به شرکت های دانش بنیان در خصوص اخذ تسهیلات و تأمین منابع مالی از بانک توسعه صادرات با معرفی صندوق پژوهش و فناوری شریف توسط کارشناسان اعتبارات بانک همواره ارائه شده است.
قراردادهای صندوق توسعه ملی با بانک توسعه صادرات
بدلیل عدم افزایش سرمایه بانک در ۹ سال گذشته، افزایش نرخ ارز و وجود تورم در کشور و به تبع آن افزایش نیاز صادرکنندگان به نقدینگی بیشتر، بانک از منابع صندوق توسعه ملی جهت پاسخگویی به بخشی از نیازهای مالی مشتریان بهره برده است.
از زمان آغاز همکاری با صندوق توسعه ملی و انعقاد اولین قرارداد عاملیت در سال ۱۳۹۰، این بانک از منابع ارزی و ریالی صندوق، جهت اعطای تسهیلات به متقاضیان (به طور اخص صادرکنندگان) استفاده کرده است .از ابتدای سال ۱۳۹۴ و بر اساس مفاد قانون بودجه سال ۱۳۹۴ کل کشور مقرر گردید منابع ریالی صندوق به صورت منابع سپرده‌گذاری در اختیار بانک های عامل قرار گیرد.
در همین راستا بانک توسعه صادرات تاکنون ۴ فقره قرارداد سپرده‌گذاری جمعاً به مبلغ هفت هزارمیلیارد ریال با صندوق توسعه ملی جهت اعطای تسهیلات به بخش صنعت و معدن و صادرات کالاهای صنعتی و معدنی، منعقد نموده است. از این میان چهارهزار میلیارد ریال جهت اعطای تسهیلات به متقاضیان در مناطق برخوردار و سه هزار میلیارد ریال جهت فعالان صادراتی در کلیه مناطق اختصاص یافته است.
منابع دریافتی از محل قراردادهای سپرده‌گذاری قابل پرداخت به اشخاص حقیقی، اشخاص حقوقی خصوصی و تعاونی و بنگاه‌های اقتصادی وابسته به موسسات عمومی غیردولتی، با نرخ سود تسهیلات سالانه ۱۶ درصد و در قالب تسهیلات سرمایه در گردش ارائه می شود. دریافت کنندگان تسهیلات ملزم به ارائه اسناد صادراتی مرتبط بوده و در غیر این صورت مشمول جریمه عدم ایفای تعهدات صادراتی می شوند. همچنین بر اساس ضوابط صندوق توسعه ملی سقف اعطای تسهیلات سرمایه در گردش برای اشخاص حقیقی ۵۰ میلیارد ریال و برای اشخاص حقوقی ۴۰۰ میلیارد ریال تعیین شده است.
همچنین با استناد به بند”ی” ماده (۸۴) قانون برنامه پنجم توسعه، بانکهای مکلف به تایید اهلیت متقاضیان، کسب اطمینان از سودآوری فعالیت‌ها و اعتبار سنجی مشتریان هستند.در همین راستا حداقل نرخ بازده فعالیت‌ها ۲۱درصد و حداقل نسبت مالکانه (نسبت مجموع حقوق سهام به مجموع دارایی‌های شرکت) متقاضیان استفاده از تسهیلات ۲۰ درصد تعیین شده است.
آن دسته از مشتریانی که دارای مانده تسهیلات ارزی و یا ریالی از محل منابع صندوق توسعه ملی در قالب طرح و یا سرمایه در گردش نزد بانکهای عامل اند، قادر به دریافت تسهیلات ریالی از محل منابع مذکور نمی‌باشد و پرداخت تسهیلات منوط به تسویه تسهیلات قبلی نزد بانکهای عامل و ثبت موضوع در سامانه فرآیند تسهیلات صندوق خواهد بود.
در بانک توسعه صادرات اخیرا خط اعتباری بلندمدتی برای صادرات خدمات فنی مهندسی در نظر گرفته شده و این امکان توسط صندوق توسعه ملی فراهم شده است. در مذاکرات بانک توسعه صادرات با صندوق توسعه ملی چارچوب اعطای این خط اعتباری درحال نهایی شدن است. این خطوط اعتباری بلندمدت است و برای صادرات خدمات فنی مهندسی و به طور عمده برای پروژه های خارج از کشور در نظر گرفته شده است. قراردادهای جدیدی به ویژه با صندوق توسعه ملی در حال انعقاد است که بتوان از خطوط اعتباری ریالی نیز استفاده شود.
ارایه منابع داخلی بانکی توسعه صادرات با نرخ‌های اعلام شده بانک مرکزی و تخفیفات آن، اعطای منابع صندوق توسعه ملی با نرخ ۱۶ درصد به مشتریان و ارائه اعتبارات از سوی شرکت تأمین سرمایه آرمان ازجمله مسیرهای دریافت تسهیلات از بانک توسعه صادرات و تزریق نقدینگی به صادرکنندگان محسوب می شود.
تفاهم نامه با سازمان مدیریت و برنامه ریزی
به دنبال تفاهم نامه ای که با سازمان مدیریت و برنامه ریزی و بانک توسعه صادرات امضا شده است، صادرکنندگانی که تسهیلات بانک توسعه صادرات را دریافت کرده اند، در پرداخت نرخ سود مشمول تخفیف حداکثر تا ۶ درصد می شوند. کل منابعی که برای این تخفیف ها اختصاص یافته را دو هزار میلیارد ریال تعیین شده و تخفیف نرخ سود حداکثر تا ۶ درصد را سازمان مدیریت و برنامه ریزی پرداخت می کند. اعمال ۶ درصد تخفیف نرخ سود صادراتی براساس تفاهمنامه ای بین وزارت صنعت و معدن، سازمان مدیریت و برنامه ریزی و بانک توسعه صادرات است و کلیه شرکت های غیردولتی صادرکننده کالا و خدمات با فناوری و ارزش افزوده بالا که از منابع صندوق توسعه ملی استفاده نکرده اند، واجد شرایط این تخفیف خواهند بود.کلیه قراردادهای صادراتی ریالی، سرمایه در گردش تسویه شده در سال ۹۴ نیز شامل این تخفیف می شوند.
امکان استفاده از تسهیلات صادراتی به روسیه
با شروع فصلی نو در روابط بانکی میان ایران و روسیه، بانک توسعه صادرات به منظور تسهیل و حمایت از صادرات به کشور روسیه انعقاد دو فقره قرارداد با بانکهای روسی را در دستور کار قرار داده است.
برقراری روابط کارگزاری ۱۲۰ بانک خارجی، با بانک توسعه صادرات ایران
پیش از تحریم‌های ظالمانه و طی ۱۵ سال فعالیت، روابط کارگزاری بانک توسعه صادرات ایران، با حدود ۴۰۰ بانک در سراسر جهان برقرار شده بود ولی در دوران تحریم، ارتباط با این بانک‌ها قطع شد تا اینکه به دنبال به ثمر رسیدن برجام و طی ۵ ماه اخیر، با تلاش‌های مدیریت امور بین الملل بانک توسعه صادرات ایران ارتباط با ۱۲۰ بانک منطقه‌ای و بین‌المللی برقرار شد.
تسهیلات بانک توسعه صادرات ایران برای صدور کالا و خدمات به ترکمنستان
بانک توسعه صادرات ایران تسهیلات بانکی لازم برای اجرای طرح صادرات کالا و خدمات فنی و مهندسی به ترکمنستان در برابر واردات گاز از این کشور را فراهم می کند. این طرح از سوی وزارت نفت، بانک توسعه صادرات ایران و شرکت گاز به مرحله اجرا در‌می‌آید و مقرر شده است صادرکنندگان ایرانی کالا و خدمات فنی و مهندسی به کشور ترکمنستان از سه میلیارد دلار منابع سالانه اختصاص یافته برای بهای گاز وارداتی آن کشور استفاده کنند
سخن آخر
فرصت پدید آمده در پسابرجام برای بازیابی روابط کارگزاری با بانکهای سراسر جهان، شرایطی را رقم زده است که ارتباطات بین بانکی در ایران از یک پروسه طولانی و هزینه بر به یک روال عادی و منطبق با استانداردهای روز دنیا تبدیل شود.
بانک توسعه صادرات نیز ضمن مغتنم شمردن فرصت اخیر همچنان به دنبال ابداع شیوه های متنوع برای خدمت رسانی به صادرکنندگان و تامین مالی صادرات غیرنفتی در پروژه ها و طرح های ملی است.