سرويس اجتماعي سادس: امروزه با پیشرفت فناوری های نوین ارتباطی می توان گفت که رسانه های نوین بر شکل و شیوه های زندگی در جامعه تأثیر زیادی داشته و نقش مهمی را در تعاملات و ارتباطات ایفا می کنند.
در این میان نقش رسانه ها و بخصوص شبکه های اجتماعی در بحران ها بسیار تاثیرگذار است، همچنان که می تواند نقش مثبت را در جامعه داشته باشد میتواند نقش منفی و مخربی را ایفا کنند.
اطلاع رسانی شفاف و واقع گرایانه در مورد حوادث و رخدادهایی همانند ویروس کرونا، این بیماری مهلک، به‌گونه ای باید باشد که ضمن در نظر گرفتن شرایط جامعه و آمار و ارقام اعلام شده باید حقیقت ها را بیان کرده و مردم را با این شرایط آگاه کرد که برای مقابله با این بیماری نباید فقط از دستگاه ها انتظار داشت و رسانه ها و مردم هم به وظیفه ای دارند که باید عمل کنند.
مهدی هاشملو کارشناس رسانه در گفتگو با خبرنگار سرويس اجتماعي سادس، در ابتدای سخنان خود در خصوص اعتماد به اخبار جعلی و درست و نادرست گفت: بایستی در ابتدای هر خبری و اطلاعیه ای که در سطح شبکه های اجتماعی روبرو می شویم به آن خبر اعتماد نکنیم و به منابعی که آن را منتشر ساخته توجه کنیم.
کارشناس رسانه در خصوص ویروس کرونا معتقد است که خطای رسانه ها باعث آن شده است که مردم و جامعه دچار یک التهاب خاصی باشد و این التهاب برای هیچ فردی خوب نیست.
هاشملو با اشاره به اینکه بحث عدم شفافیت و تناقض‌گویی است که مردم را دچار این التهاب و استرس کرده است افزود: فکر نمی کنم که در اعلام دیرهنگام آمارها عمدی وجود داشته باشد ولی با توجه به سابقه ای که از رسانه های رسمی و مدیران داشته ایم به شکلی پیش رفته که مردم اعتماد لازم را در این خصوص ندارند و مردم به عملکرد نادرست گذشته به ویژه در ماجرای مسئله سهمیه بندی و گرانی بنزین و سقوط هواپیما، اعتبار و محوریت خود را از دست داده اند.
وی با تشریح اینکه متاسفانه اطلاع رسانی در خصوص انتشار این ویروس در ایران دیر صورت گرفت، گفت: به دلیل اینکه با تاخیر زیادی در اطلاع رسانی به نسبت سرعت انتشار این ویروس همراه بوده است مردم را نگران تر کرده و این مسئله نباید تکرار شود و باید مسئولان و رسانه ها آمار و اطلاعات دقیق را به لحظه منتشر کنند و ضمن آگاه سازی جامعه راه های مختلف پیشگیری را هم اعلام کنند.
این کارشناس رسانه با تاکید بر این مطلب که برای کم کردن شوک امروز جامعه و دست آوردن اعتماد مردم لازم است تا اطلاعات با شفافیت، دقت و صحت کامل در اختیار مردم قرار داده شود و مردم را غریبه ندانست تصریح کرد: باید تعداد افراد جان باخته براثر کرونا در ایران با میانگین جهانی را که مطابقت داد و از این دست خبرها و اطلاع رسانی ها صورت گیرد تا ضمن اعلام شرایط موجود کشور مردم از میزان نسبت ها باخبر باشند و بدانند که شرایط این ویروس در همه جای دنیا چگونه است و کادر پزشکی کشور تمام تلاش و همت خود را به کار بسته است تا ضمن پیشتیانی از مردم اطلاعات به روز هم ارائه شود.
هاشملو با گریز به این مسئله که احتمال این هم وجود دارد که تعداد بیشتری از افراد مبتلا باشند و هنوز تشخیص داده نشده باشند گفت: باید در خصوص جابجا نشدن افراد از شهری به شهری تاکید داشت و خطرهای احتمالی را در این خصوص به خوبی اعلام شود و فقط نباید به گزارش های وزارت بهداشت بسنده کرد و باید خود رسانه ها هم تحلیل هایی را داشته باشند.
وی در ادامه با بیان اینکه گروهی هستند که خطرات احتمالی کرونا را بسیار بزرگ نمایی کرده و یک تصویر فاجعه آمیز از ورود آن به کشور مطرح می‌کنند و در مقابل گروه دیگری به شدت در حال ساده انگاری و نادیده گرفتن این بیماری هستند بیان داشت: این در حالی است که بهترین کار برای آرامش مردم، داشتن رویکردی متعادل است و رسانه ها هم باید در این میان نقش خود به صورت حرفه ای داشته باشند.
این کارشناس رسانه در خصوص هرگونه خلل و عدم هماهنگی در اطلاع رسانی که ماحصل آن سلب اعتماد مردم از سازمان ها و دستگاه ها می شود گفت: در این میان نقش رسانه ها وخبرنگاران و کارگزاران روابط عمومی در سازمان ها برای آگاهی بخشی و اعتمادسازی بسیار حائز اهمیت است و نباید مردم را بی خبر گذاشت و سایت های مختلف هر نوع آمار و اطلاعاتی دارند را به روز کرده تا مردم بتوانند به لحظه از آن باخبر باشند.
وی به واکنش بدن در مواجهه با شایعات مخرب پرداخت و اضافه کرد: رسانه ها باید هوشیار باشند تا تصویری مصیبت بار و بزرگ نمایی غیرعادی از این بیماری ارائه ندهند و چون بخش زیادی از واکنش بدن انسان به بیماری تحت تأثیر افکار قرار دارد و ترس های هر فرد ممکن است مقاومت بدن را در برابر این ویروس کم کند لذا باید با دقت بیشتری به این مسئله بپردازند.
وی با افزود: رسانه ها با ایجاد فضای ترس، القای شایعات، ابهام در اعلام تعداد مبتلایان و افراد فوتی و اخباری در این دست ممکن است استرس جامعه را بیش از حد بالا ببرند و افرادی که دارای اختلالات اضطرابی و یا دچار وسواس هستند را به شدت تحت تأثیر قرار دهند و حال این افراد را بدتر کنند.
وی با بیان اینکه تلقین فضای ناامیدی و ناامنی و تحقیر کردن سیستم بهداشتی کشور باعث بیشتر شدن فضای آشفته و بحران زده و بی ثبات و استرس در افراد می شود اظهار داشت: باید بدانیم که این یک بیماری ناشناخته است و نظام بهداشتی ما را هم غافلگیر کرده است بااین حال نباید سیستم نظام بهداشتی کشور خود را با کشوری همانند ژاپن و چین مقایسه کرد و این قیاس مناسبی نیست.
این کارشناس حوزه رسانه در ادامه عنوان کرد: در مواردی نمی توان از صحت محتوا یقین حاصل کرد و باید از قضاوت و پذیرش این نوع محتواها اجتناب کرد و توصیه ی جدی به مردم این است که هر خبری را قبول نکنند، مگر آنکه اعتبار و مرجعیت آن رسانه مشخص باشد.
هاشملو با تاکید بر انتشار خبرها توسط رسانه ها و خبرنگاران در فضاهای مختلف اجتماعی گفت: رسانه ها منابع خبری خود را از منابع رسمی، مرتبط و موثق دریافت کنند و در این زمینه بسیار شفاف و صادقانه عمل کنند تا مردم هم به رسانه های غیر رسمی مراجعه نکنند.
وی ادامه داد: اطلاع رسانی شفاف و دقیق و به لحظه از مهم ترین راهکارهای مواجهه و مقابله با این ویروس ناخوانده است تا ضمن اینکه مردم به رسانه ها و مسئولین در این خصوص اعتماد کنند و از بازار شایعات شبکه های اجتماعی دور شوند.
وی همچنین از مردم خواست به بازار شایعات و اخبار جعلی توجه نکنند و جو منفی روانی در فضای مجازی را آرام نگه دارند و آگاه باشند که برخی به دنبال ناآرامی و بهره برداری های خاص هستند و نباید از این مسئله غافل شد.
وی با ارائه پیشنهادی به رسانه ها گفت: رسانه ها لازم است خبرهایی که جعلی بوده و شایعاتی که منتشر شده را با حقیقت موجود منعکس کند و خبرهایی از افراد بهبود یافته را هم داشته باشند.
وی افزود: به عنوان مثال خبر فوت الهام شیخی ملی‌پوش فوتسال بر اثر کرونا در شبکه های اجتماعی منتشر شد ولی وی فوت نکرده و فرد فوت شده، تنها همنام او بوده است. این خبری است که منتشر شد: “روز گذشته اعلام شد الهام شیخی بازیکن اصفهانی تیم ملی فوتسال بانوان بر اثر ابتلا به ویروس کرونا درگذشته است”.
شیخی فوتسالیست با انتشار ویدئویی در فضای مجازی ضمن تسلیت به خانواده متوفی اعلام کرد او ساکن اصفهان است و در صحت و سلامت کامل به سر می برد در حالی که هیچ رسانه ای به این موضوع نپرداخت و باید به تشابه اسمی بازیکن تیم ملی فوتسال بانوان پرداخته می شد و خبری که توسط شبکه های اجتماعی دست به دست می شد را آشکار کرد که خبری کذب است که توسط برخی افراد و گروه ها به بهانه های مختلف منتشر ساخته اند.
این کارشتاس رسانه ها از رسانه ها و فعالان شبکه های اجتماعی خواست تا رسانه ها و اصحاب رسانه، در مواجهه با خطرات و بحران ها هیجانی عمل نکرده و مردم و کاربران شبکه های اجتماعی هم هر خبری را بدون سند و مدرک و شناخت منبع آن به گروه ها و افراد مختلف دیگر ارسال نکنند.
وی در خصوص شناسایی اخبار جعلی یا «فیک نیوز» که به نوعی اخبار دروغ است گفت: شناسایی این اخبار دروغ و جعلی آسان نیست، ولی چند نکته وجود دارد که باید به آن مردم توجه کنند و به صورت کلی به آن اشاره می کنیم، اینکه ابتدا به خبرها با دیده شک بنگرید، سرخط خبرهای جعلی اغلب جالب هستند و با حروف بزرگ و علامت تعجب می‌آیند. اگر سرخط خبر باورناپذیر باشد این احتمال هست که خبر جعلی باشد. همچنین منبع خبر را نگاه کنید، مطمئن شوید که خبر از منبعی معتبر و مستقل به دست شما می رسد. اگر خبر از وب سایتی به دست شما رسیده که برایتان آشنا نیست درباره آن وب سایت اطلاعات کسب کنید.همچنین به فرمت های نامتعارف توجه کنید، بسیاری از خبرهای جعلی در خود خطاهای املایی و گرامری دارند و فرمت ظاهریشان هم غیرعادی است.
وی در ادامه برای توضیحات بیشتر برای کاربران شبکه های اجتماعی و مردم گفت: به عکس ها توجه کنید، گزارش های خبری جعلی، اغلب با عکس ها یا ویدئوهای دستکاری شده همراه هستند. گاهی عکس مورد نظر معتبر است اما در جایی غیر از پیش‌زمینه خودش به کار رفته است. و به تاریخ ها توجه کنید، گزارش های خبری جعلی ممکن است زمان‌بندی هایی داشته باشند که بی معنا باشد یا ممکن است در آنها، زمان رخدادها تغییر داده شده باشد. همچنین شواهد را چک کنید، منابعی که در آنها نام نویسنده آمده است را بررسی کنید. نبود هیچ منبعی یا بی نام بودن نویسنده می تواند نشانه جعلی بودن خبر باشد.
وی افزود: به دیگر گزارش ها و خبرها هم توجه کنید، اینکه هیچ منبع دیگری آن خبر را گزارش نکرده است می تواند نشانه جعلی بودن باشد و آیا خبر طنز است؟ گاهی دشوار است میان خبر جعلی و مطلب فکاهی تمایز بگذاریم. برخی خبرها عمداً دروغ هستند با نگاهی انتقادی درباره خبرهایی که می خوانید، بیندیشید و فقط آنهایی را همرسانی (بازنشر) کنید که می دانید موثق هستند.
هاشملو در پایان خاطرنشان شد: امید داریم تمامی امکانات پزشکی و بودجه های بهداشتی در خدمت کادر اجرایی درگیر با این مسئله قرار بگیرد تا سلامت کادر درمان حفظ شود و بتوانند موثرتر در خط اول مبارزه با کرونا عمل کنند و در این میان رسانه ها هم به وظیفه و مسئولیت اصلی و ذاتی خود عمل کنند.