بیماری‌های واگیر به‌ویژه در زمانی که با همه‌گیری مواجه می‌شوند، واجد پیامدهای گسترده اقتصادی- اجتماعی غیرقابل انکاری هستند که گاه اهمیتی فراتر از چالش‌های درمانی آن دارند. همه‌گیری کروناویروس جدید نیز از این قاعده مستثنی نیست. مطالعات علمی انجام شده از سوی سازمان‌های معتبر بین‌المللی حاکی از فقر گسترده در پی همه‌گیری ویروس کرونا است.
به گزارش سادس، از همین رو است که مقابله با این تأثیرات عظیم نیازمند مداخلات اجتماعی و سیاسی متعددی در ابعاد جهانی، ملی و محلی است. در این میان داشتن تصویری دقیق از داده‌ها و ابعاد فقر ناشی از همه گیری کرونا و داشتن یک درک درست از محرومیت‌های ناشی از کووید- ۱۹ الزام بی بدیل برای تدوین پاسخی موثر در برابر این بحران جهانی است؛ در این چهارچوب گزارش سیزدهم موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی پیرامون بحران کرونا به تاثیرات متقابل فقر و کروناویروس به صورت جهانی پرداخته است.
سونامی فقر در راه است
محاســبات مختلف اقتصادی حاکی از کاهش رشد اقتصادی در کشورهای مختلف است؛ به نحوی که برخی کارشناسان از قطعی بودن بزرگترین رکود اقتصادی از ۱۹۳۰ تاکنون باور دارند؛ ســطح تولید ناخالص داخلی جهان در اوج شوک تا (سه چهارم درصد) نسبت به پایه اولیه کاهش می‌یابد، این در حالی است که تأثیر تمام سال بر رشد تولید ناخالص داخلی در جهان در سال ۲۰۲۰ حدود ۰.۵ درصد است. در چین، این شوک‌ها منجر به کاهش تولید ناخالص داخلی در حدود دو درصد نیمه اول سال ۲۰۲۰ شده است.
بررسی دانشگاه سازمان ملل متحد (۲۰۲۰) درباره ارزیابی تأثیر کووید-۱۹ بر فقر جهانی، حاکی از آن است که وضعیت فقر در هر سه سطح خط فقر ۱.۹ دلار، ۳.۲ دلار و ۵.۵ دلار در روز تشدید خواهد شد.
سناریوهای افزایش ناگهانی فقر در جهان
در گزارش سیزدهم موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی پیرامون بحران کرونا سه سناریو با اتکا به کاهش درآمد سرانه به میزان ۵ ، ۱۰ و ۲۰ درصد در نظر گرفته شده است؛ با در نظر گرفتن بالاترین سطح فقر یعنی ۵.۵دلار در روز، برآوردهای زیر به دست آمده است:
در سناریوی نخست، نزدیک به ۱۲۴ میلیون نفر بر میزان فقرا در جهان افزوده خواهد شد. در سناریوی دوم حدود ۲۴۹ میلیون نفر بر شمار فقرا افزوده شده است. در سناریوی سوم، حدود ۵۲۳.۴ میلیون نفر بر شمار فقرا افزوده خواهد شد.
در مطالعه مذکور تعداد افرادی که در فقر شدید قرار دارند و از درآمدی کمتر از ۱.۹ دلار در روز برخوردارند، افزایش بسیار چشمگیری داشته است و پیش بینی می‌شود حدود ۴۱۹ میلیون نفر بر تعداد پیشین این گروه از فقرا افزوده شود که نتیجه آن قرار گرفتن بیش از یک میلیارد و ۱۷۸ میلیون نفر در فقر شدید خواهد بود.
با توجه به اینکه گسترش فقر شدید به معنای نابرخورداری افراد از حداقل کالری لازم اســت، درنتیجه عموما با پیامدهای ناگواری برای سـلامتی آنان به ویژه در مورد کودکان همراه خواهد بود. افزایش مذکور به معنای رشد ۵۵ درصدی تعداد این افراد (افراد با فقر شدید) خواهد بود که بسیاری از برنامه‌ها و کوشش‌های بشردوستانه در حوزه فقرزدایی را خنثی خواهد کرد.
همان‌گونه که در تصویر فوق دیده می شود، درحالی که سیاست‌های فقرزدایی تا سال ۲۰۱۸ در مناطق مختلف جهان موفق به کاهش فقر شده بود، برآوردها حاکی از آن است که همه گیری ویروس باعث افزایش ناگهانی مجدد فقر خواهد شد.
این افزایش شدید در تعداد فقرا، تنها به مطالعه مذکور محدود نیست و در مطالعه آکسفام نیز پیش‌بینی‌ها بسیار نگران کننده است؛ در این مطالعه نیز سناریوی سه گانه مشابهی بررسی شده است که هر کدام، ۵ ،۱۰ و ۲۰ درصد کاهش درآمد سرانه را مفروض گرفته اســت. در این پژوهش نیز افزایش احتمالی فقرا بر اساس سه خط متمایز فقر ۱.۹، ۳.۲ و ۵.۵ دلار در روز مورد بررســی قرار گرفته اســت. نتایج حاکی از آن است که مجموع افرادی که بر اثر همه گیری کرونا، با لحاظ خط فقر (معادل ۵.۵ دلار در روز) دچار فقر خواهند شد در سناریوی نخست، حدود ۱۳۰ میلیون نفر، در سناریوی دوم حدود ۲۶۴.۵ میلیون نفر و در ســناریوی سوم (سناریوی بدبینانه) حدود ۵۴۸ میلیون نفر خواهند بود که با برآورد دانشگاه سازمان ملل، یعنی ۵۲۳.۵ میلیون نفر بسیار نزدیک است.
بنابراین پیش بینی‌های مذکور حاکی از آن اســت که گسترش بیماری ناشی از ویروس کرونا آثار فقرزایی زیانباری دارد و در مجموع دو مطالعه فوق، بین ۱۲۴ میلیون تا ۵۴۸ میلیون نفر را به کام فقر خواهد کشــاند و حدود ۱.۷ تا ۷.۲ درصد از جمعیت زمین به جمع فقرا اضافه خواهند شد.
بدین ترتیب اگر از یکسو مداخلات اساسی دولت‌ها و از سوی دیگر، مشارکت گسترده میان نهادهای مختلف اجتماعی به صورت عمودی (میــان نهادهای ناهمتراز) و افقی (بین نهادهای همتراز) صورت نگیرد، بســیاری ازکوشش‌های بشردوستانه و سیاست‌های ملی و بین‌المللی در سال‌های گذشته برای کاهش فقر را بی اثر خواهد کرد و بیش از نیمی از مردم جهان را در دام فقر گرفتار خواهد کرد.
فقر چند بعدی در جهان
منظور از فقر چند بعدی، تجربه مواجهه با محرومیت‌های متعدد به طور همزمان است که این محرومیت‌های چندگانه توسط افراد فقیر در ۱۰ شاخص در ابعاد آموزش، سلامت و استانداردهای زندگی تجربه می‌شود. در نمودار زیر نیز تصویری مناسب از نقاط شش گانه با تاکید بر فقر چند بعدی و ریسک ناشی از ابتلا به کرونا ارائه شده است.
براساس گزارش مؤسســه ابتکارات توسعه انسانی و فقر آکسفورد که امسال منتشر شده و براساس پایگاه داده جهانی، برای سال گذشته، وضعیت جمعیت ۱۰۱ کشور برابر با ۵.۷ میلیارد نفر در جهان در حال توسعه را در مواجهه با کرونا بررســی کرده اســت. شاخص فقر چندبعدی جهانی پنج میلیارد و ۷۰۰ میلیون نفر را در بر می‌گیرد که ۹۱ درصد آن در منطقه در حال توسعه ساکن هستند.
از یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر جمعیتی که مطابق با فقر چندبعدی جهانی فقیر محسوب می‌شوند، ۹۸.۸ درصد در سه شاخص یا بیشتر و ۸۲.۳ درصد در پنج یا شش شاخص محروم هستند. لذا دو سوم افراد دارای فقر چندبعدی با شش محرومیت و یا بیشتر به طور همزمان مواجه هستند. بنابراین کووید-۱۹ تنها مشــکلی نیست که با آن مواجه‌اند.
محرومیت در آب، مواد غذایی و سوخت (برای پخت غذا) خطر ابتلا به کووید-۱۹ را به علت آسیب پذیر کردن وضعیت بهداشتی، سیستم ایمنی و شرایط تنفسی افزایش می‌دهد. با وجود این، ۴۷۲ میلیون نفر همزمان با عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم، آلودگی هوای داخل خانه و کمبود غذای خانگی خود مواجه هستند.
در سراسر جهان، ۱۰ کشور با توجه به این سه شاخص در برابر خطر کووید ۱۹ آسیب پذیر هستند: هند (۶۰ میلیون)، نیجریه (۳۹ میلیون)، اتیوپی (۳۸ میلیون)، جمهوری دموکراتیک کنگو (۳۲ میلیون)، چین (۱۶ میلیون)، تانزانیا( ۱۲میلیون)، اندونزی (۱۱ میلیون)، پاکستان (۱۰میلیون)، افغانستان (۱۰ میلیون) و اوگاندا (۹ میلیون).
شکل زیر، نمایش جغرافیایی از توزیع جمعیت دارای فقر چندبعدی و دارای ریسک ناشی از ابتلا به کرونا و همچنین تعداد مرگ و میرهای ناشی از این ویروس را به تصویر کشیده است:
در این نقشه کشورهایی که با رنگ قرمز یا قرمز تیره نشان داده شده‌اند، کشورهایی هستند که شامل تعداد جمعیت بالای دارای فقر چندبعدی هستند و هر سه شاخص مذکور با ریسک بالای کووید-۱۹ را در خود جا داده‌اند. نقاط سبز رنگ، مکان‌هایی را نشان می‌دهد که تاکنون کشته شدگان تاییدشده ازکووید-۱۹ گسترش یافته است.
جدول ذیل، ریسک‌های کووید-۱۹ و فقر چندبعدی را در بین شش منطقه جهان نشان می‌دهد. یافته‌های اصلی عبارتند از:
۱.۳ میلیارد نفردر آسیای جنوبی که حداقل با یک ریسک فاکتور درگیر ویروس کرونا هستند، در معرض خطر قرار دارند.
۵۴۰ میلیون نفر در جنوب آسیا و ۵۷۰ میلیون نفر در جنوب صحرای آفریقا فقر چندبعدی داشته و در معرض خطر هستند.
جنوب صحرای آفریقا بیشترین آسیب پذیری را در بردارد؛ تقریبا ۹۰ درصد جمعیت معادل ۸۸۲ میلیون نفر حداقل یک عامل خطر ویروس کرونا را تجربه می‌کنند.
در کشورهای جنوب صحرای آفریقا، ۲۱۶ میلیون نفر دارای فقرچندبعدی و در معرض خطر بالای کووید-۱۹ هستند و از هر سه عامل خطر این ویروس رنج می‌برند.
۱۶۹ میلیون نفر در جنوب صحرای افریقا فقر شدید چندبعدی را تجربه می‌کنند و در معرض خطر بالای کووید-۱۹ قرار دارند.
فقر چند بعدی و میزان آسیب پذیری مواجهه با کرونا در مناطق مختلف جهان به این شرح است:
انتهای پیام