سرویس سیاسی سادس: مجلس در نظام جمهوری اسلامی ایران از اهمیت ویژه و والایی برخوردار بوده و محور بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها، قانون‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌هاست و چراغ هدایت دولت و ملت را به دست دارد. مجلس، پایگاه اساسی نظام و مردم و مایه حضور و مشارکت واقعی مردم در تصمیم‌گیری‌ها و مظهر اراده ملی است.
درباره قداست، اهمیت و جایگاه حساس و سرنوشت‌ساز مجلس و نقش آن در صلاح و فساد جامعه و کشور و نظارت بر کارها و اصلاح امور و برخورد قاطع و دلسوزانه با مسائل کشور، اصول مصرح در قانون اساسی در مورد مجلس، بیانات رهبر کبیر انقلاب، حضرت امام خمینی (ره) و بیانیه‌ها و سخنان رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت‌الله العظمی امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)، بهترین دلیل و گواه است.
در این فصل سعی میکنیم در طی چهار گفتار: اهمیت انتخابات در نظام مردم‌سالاری دینی؛ اهمیت مجلس تراز در قانون اساسی؛ اهمیت مجلس تراز در بیان امام راحل(ره)؛ و اهمیت مجلس تراز در بیان رهبر معظم انقلاب، امام خامنه‌ای(مدظله‌العالی)؛ اهمیت شکل‌گیری مجلس تراز انقلاب اسلامی در وضعیت کنونی را تبیین کنیم.
1- اهمیت انتخابات در نظام مردم‌سالاری دینی
در جمهوری اسلامی ایران، هر انتخاباتی از دو جهت دارای اهمیت است:
1-1-اهمیت انتخابات به طور کلی؛ در الگوی مردم سالاری دینی افتخار میکنیم که درکوتاهترین زمان بعداز سرنگونی رژیم طاغوتی واستبدادی2500ساله شاهنشاهی ودر شرایطی که حضرت امام خمینی(ره) دراوج محبوبیّت، اقتدار وقدرت بودند بوسیله انتخابات آزاد وکاملاً دموکراتیک ومبتنی بر رأی2/98درصدی مردم نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران شکل گرفت والگوی یک نظام فرایندی براساس ارزشهای اسلامی وآراء عمومی که از اهمیت انتخابات دراین نظام مقدس حکایت دارد پایه گزاری شد.
از این‌رو، در الگوی حکومتی مردم‌سالاری دینی، انتخابات سازوکاری است که می‌تواند مانع از انحرافات مختلف در یک نظام سیاسی گردد و در شرایطی یکسان به هر نماینده‌ای که با رعایت هنجارها و ارزشهای اسلامی و قانونی، خود را در معرض انتخاب مردم قرار داده با طیب خاطر رأی دهد. در هر دوره از انتخابات، این فرصت برای ملت به‌وجود می‌آید که عملکرد نمایندگان را بررسی کند و آن‌هایی را که دارای بینش صحیح و کمترین آسیب‌پذیری هستند، برگزیند.
از منظر دیگر، نفس انتخابات، اهمیت دادن به شعور سیاسی ملت است. انتخابات موجب تقویت پایه‌های مردمی نظام جمهوری اسلامی می‌شود و میدان را برای فعالیت سلیقه‌های جدید باز می‌کند و مجال طرح دیدگاه‌های مختلف را فراهم می‌آورد. این امر به نوبه خود باعث می‌شود مردم به نظام سیاسی خودشان اعتماد کنند و آن را از خود بدانند و در مصائب و شدائد، پشتیبان آن باشند.
2-1- اهمیت انتخابات به تناسب وضعیت؛ علاوه بر اهمیت کلی، هر انتخاباتی به تناسب موقعیت زمانی و چگونگی تحولات سیاسی و اجتماعی آن دوره، حائز اهمیت است. انتخابات یازدهم مجلس شورای اسلامی در ایران با توجه به اوضاع بین‌المللی و منطقه‌ای، وضعیت و صف‌بندی جریان‌ها و گروه‌های سیاسی داخلی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
این انتخابات در موقعیتی برگزار می‌گردد که جمهوری اسلامی ایران با پیمودن مسیر مقاومت و پایداری در برابر فشارهای نظام سلطه، به قدرت برتر منطقه راهبردی خاورمیانه تبدیل شده و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران مسائل بین‌المللی، در آستانه تبدیل شدن به یک قدرت مؤثر جهانی است. موفقیت‌ها و پیشرفت‌های جمهوری اسلامی در مهار و مقابله با فتنه 1388ها در ده سال گذشته در داخل، از یک طرف و شکست‌ها و ناکامی‌های آمریکا و متحدان او در منطقه خاورمیانه از طرف دیگر، ایالات متحده و برخی دیگر از کشورهای غربی را درباره تحولات سیاسی منطقه و جهان در آینده نگران ساخته است. مقاومت اسلامی در منطقه با الهام از انقلاب اسلامی در حال به ثمر رسیدن است. این تحولات به گمان بسیاری از صاحب‌نظران، روزبه‌روز بر عمق راهبردی ایران در منطقه و جهان افزوده است و سیاست‌های یک‌جانبه‌گرایی متکی بر قدرت نظامی آمریکا را در منطقه با شکست کامل مواجه ساخته است.
بااین دیدگاه انتخابات یازدهم به لحاظ اوظاع زمانی که در آن روند فرایند خصومتها و تحریم ها از سوی استکبار جهانی مشاهده می کند واز گردنه فتنه عبور کرده ، با توطئه های منحرفینی که در بعضی از مواضع حساس کشور لانه کرده اند مواجه است ازاهمیّت و حساسیت بالایی برخوردار خواهند بود .
از این‌رو، مردم و مسئولان در حالی خودشان را برای شرکت در انتخابات یازدهم آماده می‌کنند که کشورمان از یک‌سو دشمنان بسیار داخلی و خارجی دارد که به فکر براندازی آن هستند و از سوی دیگر، تحول‌خواهی و نگاه عدالت‌گرایانه با حرکت رو به پیشرفت آن منجر به این می‌شود که هر انتخاباتی در این کشور به تناسب اقتضائات خودش از اهمیت و ضرورت خاص خود برخوردار باشد.
2. اهمیت مجلس تراز در قانون اساسی
از چهارده فصل و 177 اصل قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، به‌عنوان میثاق ملی کشور، چندین فصل (فصول پنجم، ششم و هفتم) به حاکمیت ملت و اختیارات و صلاحیت مجلس شورای اسلامی پرداخته است. [1]
قانون اساسی به‌مثابه منشور اداره کشور، در 29 اصل به موضوع مجلس شورای اسلامی پرداخته و در 20 اصل، وظایفی خاص برای مجلس برشمرده است. اختصاص حدود یک‌چهارم اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به قوه مقننه، جایگاه ویژه و ممتازی به مجلس شورای اسلامی بخشیده است.
همچنین عدم پیش‌بینی و واگذاری اختیار انحلال مجلس به هیچ یک از نهادهای قانونی، نظام جمهوری اسلامی را به سیستمی پارلمانتاریستی شبیه کرده که این نهاد را در رأس قوای سه‌گانه قرار می‌دهد.
در اصل 58 از فصل پنجم قانون اساسی آمده است: «اعمال قوه مقننه از طریق مجلس شورای اسلامی است که از نمایندگان منتخب مردم تشکیل می‌شود و مصوبات آن پس از طی مراحلی که در اصول بعد می‌آید، برای اجرا به قوه مجریه و قضائیه ابلاغ می‌گردد.»
در اصل 59 قانون اساسی، اعمال قوه مقننه از راه همه‌پرسی و مراجعه مستقیم به آرای مردم را نیز در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن دانسته به شرط آنکه به تصویب دو سوم مجموع نمایندگان مجلس برسد.
با توجه به اصول 62 تا 99 قانون اساسی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی با رأی مستقیم و مخفی مردم برای چهار سال انتخاب می‌شوند و تعداد آن‌ها هم‌اکنون 290 نفر است که به استناد همه‌پرسی سال 1368، هر ده سال، حداکثر 20 نماینده به آن اضافه می‌شوند.
کمیت و کیفیت اختیارات مجلس در قانون اساسی، نکته دیگری است که می‌توان با توجه به آن، به اهمیت مجلس تراز انقلاب اسلامی پی برد. بر اساس اصل 71 قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی می‌تواند در عموم مسائل کشور در حدود مقرر در قانون اساسی، قانون وضع کند و کلیه عهدنامه‌ها، مقاوله‌نامه‌ها، قراردادها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی (بر اساس اصل 77) باید به تصویب مجلس برسد و وفق اصل 84، هر نماینده مجلسی حق دارد در همه مسائل داخل و خارج کشور اظهار نظر کند و برابر اصل 86، در مقام ایفای وظایف نمایندگی در اظهار نظر و رأی خود آزاد است.
بر اساس اصل 88 هر یک از نمایندگان می‌توانند از وزیر مسئول، درباره یکی از وظایف آنان سؤال کنند. رئیس‌جمهور یا وزیر موظف است در مجلس حاضر شود و به سؤال، جواب دهد. چنانچه نمایندگان تصمیم بگیرند هیئت وزیران یا هر یک از وزرا را استیضاح کنند، به موجب اصل 89 این استیضاح، با امضای حداقل 10 نماینده، قابل طرح است و اگر مجلس به وزیر یا هیئت وزیران مورد استیضاح، رأی اعتماد نداد، هیئت‌وزیران یا وزیر مورد استیضاح عزل می‌گردد.
به موجب اصل 89 نمایندگان مجلس می‌توانند با یک‌سوم آرا، رئیس‌جمهور را استیضاح کنند و چنانچه پاسخ رئیس‌جمهور حداکثر ظرف یک‌ماه نمایندگان را قانع نساخت، در صورت تصویب دو سوم نمایندگان، عدم کفایت رئیس‌جمهور جهت اطلاع مقام معظم رهبری اعلام می‌گردد. همچنین بر اساس اصل 90 قانون اساسی، کلیه شکایات از عملکرد مجلس، قوای مجریه و قضائیه قابل عرضه به مجلس است و مجلس وظیفه دارد پس از رسیدگی، پاسخ کافی را اعلام کند. اداره مجلس بر اساس آیین‌نامه داخلی آن صورت می‌گیرد که برای تصویب آن، موافقت دوسوم حاضران الزامی است.
برخی از اصول مربوط به مجلس شورای اسلامی ( اصل 62 تا 99) که نشان دهنده جایگاه والای قوه مقننه و اختیارات و وظایف مجلس شورای اسلامی است، در فهرست زیر ارائه می‌شود:
1- وضع قانون در عموم مسائل در حدود مقرر در قانون اساسی (اصل 71)
2- شرح و تفسیر قوانین عادی (اصل 73)
3- تصویب لوایح قانونی دولت (اصل 75)
4- تحقیق و تفحص در تمام امور کشور (اصل 76)
5-تصویب عهدنامه‌ها، مقاوله‌نامه‌ها، قراردادها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی (اصل 77)
6-تصویب اصلاحات جزئی در تغییر خطوط مرزی (اصل 78)
7-تصویب برقراری محدودیت‌های ضروری در حالت جنگ و وضعیت اضطراری (اصل 79)
8-تصویب گرفتن و دادن وام یا کمک‌های بدون عوض داخلی و خارجی از طرف دولت (اصل 80)
9-تصویب استخدام کارشناسان خارجی در موارد ضرورت از طرف دولت( اصل 82)
10-تصویب انتقال بناها و اموال بناها(نفایس ملی) (اصل 83)
11-حق اظهارنظر در همه مسائل داخلی و خارجی (اصل 84)
12-رأی اعتماد به وزیران و نیز حق سؤال و استیضاح آن‌ها (اصول 87 و 89)
13-رسیدگی به شکایات از طرز کار مجلس، قوه مجریه یا قضائیه (اصل 90).
————————————————-
1- روزنامه کیهان، شماره 18996 به تاریخ 23/10/86، صفحه 12.