عباس بخشی استوار: یک بلندگو بود و یک شورای نگهبان که میکروفونش تنها در زمان انتخابات برای بیان توضیحاتی درباره چند و چون برگزاری انتخابات و روند نظارت بر آن روشن میشد و در بهترین حالت چندتایی هم نشست خبری برگزار میشد تا هم رسانهها پرسشهایشان را مطرح کنند و هم شورای نگهبان توضیحی تکمیلی درباره نظارتش بر مصوبات مجلس و روند بررسی صلاحیتها به دست دهد؛ اما از آنجا که همیشه در به روی یک پاشنه نمیچرخد، این بار نیز گذر زمان اوضاع را تغییر داد و گسترش شبکههای اجتماعی باعث شد تا شورای نگهبانیها نیز از آن یونیفرم رسمی و مونولوگیشان خارج شوند و تن به یک چرخش رفتاری در رویکرد رسانهای خود بدهند؛ حال این چرخش میخواهد حاصل تغییر نسل نسبی اعضای حقوقدان این شورا باشد یا ضرورتی که این روزها خود را بر امور گوناگون تحمیل کرده، مشخص نیست اما پرسش اینجاست چقدر این تغییر روش و منش میتواند در بهبود و ترمیم ساز و کار فعالیتهای شورای نگهبان موثر باشد؟
توییتر تا تلگرام
«در حال و هوای روز خبرنگار و ایام مبارک ذیالحجه از امروز برای اطلاعرسانی سریعتر و آگاهی بخشی بیشتر به خبرنگاران و مردم عزیز و بیان دیدگاهها در اینجا کنار شما هستم.» این نخستین توییت عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان است که مردادماه ۹۷ نوشت و از این تریبون تلاش کرد که از آن خبررسانی خشک پرسش و پاسخهای رسمی فاصله بگیرد. حال بماند که حضور سیاسیون در فضای فیلتر شده توییتر سلسله مناظرههای مجازی را هم رقم زد جدال بحث و نظرها گستردهتر شد اما به نظر میرسید که اتاق فکر شورای نگهبان به این نتیجه رسیده بود که باید در مسیر اقناع افکار عمومی گام بردارد. در این راستا اتفاقا کدخدایی مطابق قولی که داده بود، پیش رفت و به روند اطلاعرسانی از تصمیمهای شورای نگهبان سرعت بخشیده شد تا آنجا که حتی رد و تایید مصوبات مجلس از سوی این شورا حتی پیش از آنکه به طور رسمی اعلام شود، آقای سخنگو آن را در صفحه شخصیاش منتشر میکرد که موضوع CFT مصداق بارز آن بود.
ماجرای تلطیف فضای خبررسانی از سوی اعضای شورای نگهبان تنها به چند توییت کدخدایی محدود نشد و شورای نگهبان در اوج بازار داغ شبکههای مجازی، دوباره به استفاده از تلگرام روی آورد. درواقع پس از اعتراضهای دیماه ۹۶ که کمپین استفاده از پیامرسانهای داخلی و تحریم تلگرام از سوی بعضی نهادهای حاکمیتی به راه افتاد، شورای نگهبان نیز آخرین پست خود را در فروردین ۹۷ مبنی بر توقف فعالیتهای شورای نگهبان در تلگرام را در کانالش قرار داد اما با گذشت نزدیک به یک سال از آن تاریخ، آن هم با نزدیک شدن به انتخابات و اصرار جامعه برای استفاده از تلگرام، اهالی شورای نگهبان دوباره به این پیامرسان خارجی بازگشته تا بتوانند از این روزنه برای ارتباط با مردم استفاده کنند. «اخبار شورای نگهبان» این عنوانی است که برای کانال تلگرامی جدید این شورا انتخاب شده؛ کانالی که اتفاقا با فضای قبلی آن تفاوت بسیاری دارد و اخباری که در این کانال تلگرامی منتشر میشود، فقط بیانیههای رسمی این شورا نیست؛ از ویدیوهای مطایبه و مزاح کدخدایی و توییتهای خودمانیاش تا اخبار ریز و درشت شورای نگهبان چند روزی است که روی خروجی این کانال قرار میگیرد و این هم باز نشانهای است از تغییر رویکرد رسانهای شورای نگهبان.
یک فنجان چای با سیاسیون
تا انتخابات نزدیک به دو ماه بیشتر زمان باقی نمانده و در کم و کیف انتقادها به شورای نگهبان هم برای برخوردهای جناحی تغییری ایجاد نشده، فقط گاهی ضرباهنگش متناسب به شخص انتقادکننده تندتر یا آهستهتر میشود. حالا شورای نگهبان احساس میکند بهجز مصاحبههای جسته و گریخته کدخدایی و تکرار این حرف که «شورای نگهبان باشگاه سیاسی نیست» نیاز به روایتهایی دارد که بگوید شورای نگهبان با هر دو جناح به یک شکل برخورد میکند و حداقل سر جنگ با کسی ندارد؛ اینجاست که عضو جدیدالورود شورای نگهبان یعنی هادی طحاننظیف، این وظیفه را در صفحه شخصیاش در اینستاگرام به عهده گرفت.
طحاننظیف در آخرین پستش در اینستاگرام از جلسه حقوقدانان شورای نگهبان با «محمدرضا عارف» رییس فراکسیون امید و «مجید انصاری» عضو مجمع روحانیون مبارز میگوید. این حقوقدان شورای نگهبان مینویسد: «این ایام به لطف خدا توفیق داشتم به مناسبت روز قانون اساسی و روز دانشجو در دانشگاههای خوزستان، مشهد، قم و تهران جلساتی با دانشجویان عزیز داشته باشم. حرفها و دغدغههایشان را بشنوم و البته برایشان از قانون اساسی و نظارت شورای نگهبان بر مصوبات مجلس و انتخابات بگویم که گزارشهای آن را در همین صفحه حتما دیدهاید.» او ادامه میدهد: «چند روز قبل نیز دکتر عارف، رییس محترم فراکسیون امید به شورا آمدند و ناهار را با حقوقدانان شورا صرف کردند. دکتر صادقیمقدم، عضو حقوقدان و معاون اجرایی شورا هم حق میزبانی را ادا کرد و به خاطر کسالت آقای عارف برایشان آبلیمو و عسل آورد. جلسه خوبی بود؛ صمیمی و صریح. در مورد مسائل مجلس و انتخابات گفتوگوهایی شد. تاکید حقوقدانان شورا بر ۳ مولفه مهم در بررسی صلاحیتها یعنی دوری کاندیداها از فساد اخلاقی، فساد اقتصادی و ضدیت با حاکمیت بود که ایشان را در این موارد کاملا همراه دیدم که نشان از سلامت نفس و توجه ایشان به قانون دارد. ما در شورای نگهبان همواره سعی بر اجرای مُرّ قانون داریم و جریانات سیاسی مختلف نیز در تردد، تعامل و گفتوگو با این شورا هستند و البته شورای نگهبان هم گوشی شنوا برای شنیدن نظرات و دیدگاهها دارد.»
روایت طحاننظیف از چای خوردن با سیاسیون اصلاحطلب این طور ادامه پیدا میکند که: «چند روز قبل نیز آقای مجید انصاری و افراد دیگری آمده بودند. این موارد غیر از دیدارهای رسمی احزاب و نمایندگان آنها با اعضای این شوراست مثل دیدار چند روز پیش دبیرکل و مسوولان حزب ندای ایرانیان با قائممقام دبیر شورا.» طحاننظیف مینویسد: «رفت و آمدهای کارشناسان و متخصصان موضوعات مختلف و شخصیتهای سیاسی به شورای نگهبان از حیث تنوع و گستردگی شاید در میان سایر دستگاهها کمنظیر باشد. افراد متخصص هنگام بررسی مصوبات و فعالان سیاسی و احزاب در ایام انتخابات ارتباطشان با شورای نگهبان بیشتر میشود. شورای نگهبان وظیفه خود میداند دغدغههای آنان را بشنود و البته چارچوبهای قانونی را تشریح کند. همان طور که قوه قضاییه در جایگاه پناهگاه مردم است، امروز شورای نگهبان نیز ملجا و پناهگاه احزاب و فعالان سیاسی و مرجع بررسی شکایات آنان از عملکرد هیاتهای اجرایی است.» طحاننظیف در پایان قضاوتی هم درباره شورای نگهبان و عملکردش ارایه میدهد که: «داور خوب کسی است که اظهارات طرفین و مستندات را خوب بشنود و پس از بررسی و تطبیق با موازین قانونی اعلام نظر کند. شورای نگهبان داوری ملی انتخابات است؛ مسابقهای که جناحهای سیاسی با یکدیگر رقابت میکنند و نهایتا پیروز آن مردمند. تلاش ما این است که نگذاریم حقی از کسی ضایع شود و خلاف قانون عمل نشود. این مهم بدون یاری همه مردم و خصوصا فعالان سیاسی محقق نخواهد شد.»
دو لحن و یک روش
نقدها کم نیست و با وجود تغییر دکوراسیون شورای نگهبان در اطلاعرسانی، لازم بود تا نگاه رسانهها هم تغییر یابد؛ برای همین کدخدایی در جایگاه سخنگویی و فرمانده عملیات تغییر نگرش جلساتی را با اهالی رسانه ترتیب داد تا از نحوه ساز و کار این شورا در جریان بررسی صلاحیتها بگوید؛ جلساتی که شاید نسبت به رفتار یکسویه گذشته یک رویکرد جدید به حساب میآمد اما تاثیری در کاهش انتقاد نبود. لحن خودمانی شده بود اما اصل سخن همانی بود که پیش از این گفته میشد.
واقعیت آن است که نحوه اطلاعرسانی شورای نگهبان از قائممقام آیتالله جنتی گرفته تا حقوقدانان و اعضای جوان شورای نگهبان تغییر کرده و این تغییر رفتار در تغییر فضا موثر بوده است اما مشکل اینجاست که این تغییر گفتار و تبدیل کلمات خشک و رسمی به الفاظ صمیمانه به یک ساز و کار تسهیلکننده و تعامل و تبادلنظر با کارشناسان منتهی نشده است و باید دید آیا این تلاش تنها برای تغییر ظاهر است یا قرار است به زیربنا هم سرایت کند.