سرویس سیاسی سادس*: لولوخرخرها همیشه موجوداتی خیالی بودند برای ترساندن بچه¬ها. عده¬ای برای اینکه بچه¬ها را وادار به اطاعت کنند و در مقابل آنها به هدف آنی خود برسند، آنها را از موجودی خیالی به نام لولوخرخره می¬ترساندند.امروزه در جامعه ما عده¬ای برای رسیدن به اهداف آنی، نقش ترساننده را بازی کرده و از موضوعات مختلفی مانند تحریم، تشدید مشکلات معیشتی، جنگ و … مردم را می¬ترسانند. این روزها، زمزمه در راه بودن جنگ از سوی عده¬ای، افکار جامعه را متاثر کرده و سعی در القای رعب و نگرانی از پیش طراحی شده¬ای، به قلب جامعه دارد.
این افراد با سناریوی وحشت‌افکنی جدید خود به دنبال چه چیزی هستند؟
تاکتیک ایجاد ترس و هراس و عملیات روانی از جمله مواردی است که عده¬ای از آن بسیار بهره برده¬اند، و این سناریو را برای رسیدن به اهدافشان چیده¬اند.
مبلغان ترس از جنگ سعی در متقاعد کردن مردم به این دارند که کشور در صورت عدم همسویی با دشمن ناگزیر از جنگ خواهد بود؛ بنابراین، آنان تلاش می‌کنند در ذهن مردم جا بیندازند که تنها راه حل مشکل، این است که بوسیله سازش و تن دادن به خواسته دشمنان، از شرشان خلاص شویم. نظیر این جریان را در صدر اسلام نیز می¬توان مشاهده کرد.یکی از چالشهای پیش روی دنیای اسلام و مسلمین در تمامی ادوار، رفتار دوگانه و دور از حقیقت منافقان بوده است. بعد از جنگ احد منافقان مدینه به منظور القای ترس در دل مومنان زمزمه جنگ و بزرگنمایی دشمن راه اندختند”…الَّذِينَ قالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ ….آن مؤمنانى كه چون مردمى [منافق] به آنها گفتند كه مردمان(دشمنان) براى (حمله به) شما گرد آمدهاند؛ پس، از آنان بترسيد.”(173)به تعبیر صاحب تفسیر المیزان منظور از ناس اول منافقين، و منظور از ناس دوم دشمنان است، يعنى مشركين جمعيت بسيارى براى جنگ با شما جمع كردهاند، بنابراین ناس دوم مشركين و ناس اول أيادى و جاسوسانى هستند كه مشركين در بين مؤمنين داشتند.و” قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ”به این معناست كه [دشمنان]جمعيت خود را براى جنگ با شما جمع كردهاند. اما قرآن بیان می¬کند که درمقابل، اين سخن بر ايمان مومنان افزود. (فَزادَهُمْ إِيماناً). [سر اينكه گفتار منافقين ايمان مؤمنين را بيشتر كرد، اين است كه طبیعت انسان بدین صورت است كه وقتى از ناحيه كسى که مورد حسن ظن نیست، درباره تصميمى كه گرفته نهى مىشود، در تصميم خود قويتر می¬شود، و هر چه از سوی آن شخص بيشتر منع شود انسان حريصتر و در عملى كردن تصميم خود جازم¬ترمی-گردد و اين در مورد كسى كه خود را محق می¬داند، تاثير بيشترى دارد]؛ و لذا مؤمنين صدر اسلام در اطاعت از امر خدا هر چه بيشتر مورد ملامت و منع مانعين قرار مىگرفتند ايمانشان قوىتر و در تصميم خود محكمتر و در نبرد شجاعتر مىشدند.(ترجمه تفسير الميزان، ج4، ص: 100)
امروزه تبلیغ کنندگان جنگ که وجهه خود را با تکرار وعده و وعیدهای غیرواقع مخدوش کرده¬اند، نه تنها خط بر آب می¬کشند که با این تبلیغات موهوم و موهن خیالی مردم را که اعتماد خود را به این افراد از دست داده¬اند، بیش از پیش برتصمیم خود بر پایداری در مقابل دشمن حریصتر می¬کنند.
داخل پرانتز باید گفت : دقت در عملکرد سیاستمداران در دوره¬های مختلف ریاست جمهوری آمریکا نیز نشان-دهنده اینست که ترامپ قصد آغاز یک جنگ مستقیم را ندارد. به عقیده استفان والت استاد سرشناس روابط بین‌الملل دانشگاه هاروارد و نئورئالیست آمریکایی: «رئیس‌جمهور آمریکا در تلاش است تا با تهدید، امتیازاتی را از طرف مقابل دریافت کند.» در گذشته نیز گره زدن پذیرش برجام به وضع معیشتی مردم و امتیاز دادن های بی¬نتیجه به دشمن از سوی عده¬ای مصداق ترسیدن از همین تهدیدهاست.
استفان والت در بخش دیگری از سخن خود، رویکرد‌های سیاست‌خارجی آمریکا را «ضعیف» توصیف و اضافه کرد که روسای جمهور آمریکا در حل مسائل پیچیده استراتژیک ناموفق هستند. به بیانی دقیق‌تر ایالات‌متحده که در صدد است با استفاده از زور، کشورهای دیگر را به احترام وادار کند. رفتار رییس جمهوری آمریکا به کسی می¬ماند که برای حساب بردن دیگران دائما آنان را به تنبیه و کتک تهدید می¬کند و اینچنین فردی از نظر تربیتی آدم موفقی نیست.
قرآن كريم در ادامه آیه، كلمه شيطان را بر انسان هایی اطلاق می¬کند، که مردم را از دشمنان می¬ترسانند. پس می فرماید:” فَلا تَخافُوهُمْ” از آن شيطانها كه اینگونه حرف¬ها را بر شما زدند نترسيد. در واقع اين شيطان است كه پيروان خود را [با سخنان و شايعات بىاساس خود] مىترساند، پس اگر مؤمن هستيد از آنها نترسيد و تنها از من بترسيد.(175/آل¬عمران) با این تفاصیل، نترس بودن و شجاعت یکی از راهکارهای قرآن برای مقابله با ترس القاشده از سوی شمنان و منافقان است.
شاید بتوان گفت هدف از القای ترس از جنگ توسط عده¬ای به منظور فرار از پاسخگویی به مشکلات اقتصادی اجتماعی و برای سوق دادن جامعه به سمت منافع جناحی خاص باید باشد. همانگونه که بعد از اجرای برجام ، وقتی خبری از نتایج وعده¬های داده شده نشد، به منظور پیشگیری از مطالبه¬گری مردم موضوع سایه جنگ مطرح گردید. اکنون نیز در پی اغتشاش اقتصادی هدایت شده اخیر، زمزمه دوباره ترس از جنگ در ادامه همان اهداف گذشته است.
همانگونه که بیان شد، یکی از راهکارهایی که قرآن برای مقابله با این رفتارهای منافقانه ارائه می¬دهد: نترس وشجاع بودن است. [فَلا تَخافُوهُمْ وَ خافُونِ.از آنان نترسید و از من بترسید]. ودیگر راهکار و سنت الهی توکل بر خداست که هرکس برخدا توکل کند او را از همه امور و افراد کفایت می¬نماید.” وَ قالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَ نِعْمَ الْوَكِيلُ” بیان کننده همین امر است. (ترجمه تفسير الميزان، ج4، ص: 100)و كسى كه بر خدا توكل كند پس او برايش كافى است، چون خدا بكار خود مىرسد.”( سوره طلاق آيه: 3)
راهکار دیگر قرآن را آیت الله خامنه¬ای این گونه تعبیر می¬نماید: “فَزادَهُم ایمانًا” در آیه مورد بحث؛ بدین معناست که مؤمنین در مقابلِ این تهدیدها و عربده‌کشی‌ها ایمانشان بیشتر شد. ایشان بسیج را مصداق همین آیه‌ی شریفه دانسته، که در مقابلِ تهدید دشمن نه فقط عقب‌نشینی نمی¬کند بلکه “فَزادَهُم ایمانًا”، ایمانش افزایش پیدا می¬کند؛ که این یک نقطه‌ی قوّت است و بسیج، یکی از نقطه‌های برجسته‌ی تصویر واقعی از کشور عزیز ما است، [به همین دلیل است که] دشمن با بسیج خیلی مخالف است و عوامل دشمن هم با بسیج مخالف هستند.
بدین ترتیب می¬توان نتیجه گرفت که با توکل بر خدا، اعتماد به نیروی مردمی و وحدت و شجاعت و موضع مقتدرانه، دشمن فکر و خیال جنگ را هم به خود راه نمی¬دهد چه برسد به اینکه بخواهد سایه جنگ بر سر کشور بیفکند. از اینرو در مقابل دشمن، باید نترسید و با اقتدار ظاهر شد؛ همان موضعی که رهبر معظم انقلاب در برابر خط و نشان¬های دشمنان اتخاذ می¬کند. به عنوان نمونه پاسخی که ایشان به سخن ترامپ درباره پاره کردن برجام، می¬دهد ، همان موضعی است که خداوند به پیامبرش در مقابل پیمان شکنی دشمنان نشان می¬دهد:” وَ إِمَّا تَخافَنَّ مِنْ قَوْمٍ خِيانَةً فَانْبِذْ إِلَيْهِمْ عَلى سَواءٍ إِنَّ اللَّهَ لا يُحِبُّ الْخائِنِينَ”و اگر از گروهى، ترس خيانت دارى، پس (پيمانشان را) عادلانه به سويشان بينداز! [چرا] كه خدا خيانتكاران را دوست ندارد. (انفال/58)
[” خيانت” بطورى كه در تفاسیر آمده است- به معناى شكستن عهد در چيزيست كه آدمى را در آن امين دانسته باشند. و ليكن اين معنا تنها معناى خيانت در عهد و پيمان است.] و معناى آيه اين است كه: اگر از قومى كه ميان تو و ايشان عهدى استوار گشته ترسيدى كه در عهدت خيانت كرده و آن را بشكنند، و ترست از اين جهت بود كه ديدى آثار آن در حال ظهور است تو نيز عهد ايشان را نزد ايشان بينداز و آن را لغو كن.(ترجمه تفسير الميزان، ج9، ص: 150)
*صدیقه پروان دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی دانشگاه علوم و معارف قرآن قم.