سادس – مجتبی علیان*: اتفاقات اخیر درباره اوضاع و احوال کابینه اسرائیل و بحرانی که بر سر ائتلاف احزاب با خروج آویگدور لیبرمن رهبر حزب خانه یهود از کابینه به وجود آمده تا آنجا که دولت و کنست را در آستانه فروپاشی قرار خواهد داد و انتحابات زودهنگام را بر سر زبانها انداخته است، موضوعی که نشانههای پنهانی داخلی و خارجی از فشارها بر دولت راستگرای نتانیاهو دارد تا برای به انجام رساندن معامله بزرگ قرن که ترامپ در رأس آن قرار دارد تلاش خود را به نمایش بگذارد. معاملهای که به گفته مقامات کاخ سفید قرار نیست دو طرف را کاملا راضی کند و بیشک مخالفتهای هر دو سوی ماجرا را بر خواهد انگیخت.
نتانیاهو در شرایطی باید این ماموریتی که ترامپ بر عهدهاش گذاشته را مدیریت کند که رئیس جمهور ایالات متحده به وعده انتخاباتی خود مبنی بر انتقال سفارتخانه ایالات متحده به قدس عمل کرد و حالا نوبت اوست تا پاسخ این خوش عهدی ترامپ را بدهد.
در هفتههای اخیر همزمان با افزایش تحرکات دولت نتانیاهو در ارتباطات دیپلماتیک با کشورهای عربی و اعزام اعضای کابینه به این کشورها از جمله سفر مهم خود به عمان که نخستین سفر یک مقام رسمی بلندپایه اسرائیل به خلیج فارس بود یا سفر وزیر فرهنگ اسرائیل به دبی، سفر یسرائیل کاتص وزیر اطلاعات و حمل و نقل اسرائیل به عمان، سفر ایوب قرا وزیر ارتباطات به دبی، درگیریهای آتشینی میان حماس و اسرائیل اوج گرفت، درگیریهایی که به رهبری لیبرمن وزیر دفاع اسرائیل آغاز شد اما بعد از خساراتی که ارتش اسرائیل متحمل شد، لیبرمن ترجیح داد به جای پذیرفتن مسئولیت آن که به نوشته هاآرتص یک شکست اطلاعاتی بود، به بهانه پذیرش آتشبس از سوی نتانیاهو از دولت استعفا دهد.
هفته گذشته اسرائیل یک پروژه محرمانه اطلاعاتی در سه کیلومتری غزه تدارک دید، پروژهای که لو رفت و با تبادل آتش میان نظامیان اسرائیل و حماس هفت تن از اعضای ارشد حماس به شهادت رسیدند و از طرفی یک فرمانده ارشد ارتش اسرائیل نیز کشته و یک سرباز زخمی شد. این اتفاق منجر به جنگ دو روزه میان ارتش اسرائیل و حماس و پرتاب حدود 600 راکت از غزه به سمت اهداف اسرائیل شد و بسیاری از تجهیزات اطلاعاتی اسرائیل در میدان نبرد جا ماند که تصاویر آن در رسانههای جهان منتشر شد. گرچه شلیک تعداد بسیار کمتری راکت از سوی حماس در سالهای قبل با واکنش شدید اسرائیل روبرو میشد اما اینبار واکنش اسرائیل آتش بس بود که دو علت میتوان برای آن مطرح کرد:
آغازکننده حملات اسرائیل بود و جایی برای حمایت دولتهای غربی و آمریکا از اقدام خود باقی نمیگذاشت؛ چرا که اسرائیل حاکمیت غزه را زیر پا گذاشت.
تلاشهای دیپلماتیک ترامپ برای اقناع سران عرب در جهت معامله بزرگ و پا پیش گذاشتن نتانیاهو با سفرهای خود به کشورهای عربی، این امکان را از دولت وی گرفت که بخواهد مذاکرات سازش و معامله قرن را قربانی حملات به غزه و ادامه تنش و درگیری کند و در نتیجه دستاورد تلاشهای دیپلماتیک خود با سران عرب را بیثمر کند؛ چرا که افکار عمومی منطقه را تحت تاثیر قرار میداد.
کارشناسان بر این باورند که نتانیاهو در آستانه معامله بزرگ قرن نمیخواهد فضا را به سمتی ببرد که این معامله آسیب ببیند از اینرو با مطرح کردن آتشبس این فرصت را برای خود باقی گذاشت، با این حال در داخل کابینه اختلافاتی در این زمینه وجود دارد. گرچه طبق نظرسنجیها همچنان نتانیاهو شانس اول برای انتخابات را دارد اما جناح مخالف دولت، تمام تلاش خود را میکند که اگر قرار است معاملهای صورت گیرد تمام امتیازهایش به سبد نتانیاهو و حزب او واریز نشود. از این جهت برخی احزاب در رقابت با لیکود، اعلام کردند که از کابینه خارج خواهند شد و اگر چنین اتفاقی بیفتد، عملاً ائتلاف از اکثریت خارج و با فروپاشی کابینه و کنست، انتخابات زودهنگام انجام خواهد شد. گرچه احتمال انتخابات زودهنگام وجود دارد اما احزاب مخالف این موضوع را درک میکنند که در صورت برگزاری انتخابات، بازهم لیکود و نتانیاهو شانس بالاتری خواهند داشت بنابراین با اهرم فشار خروج از ائتلاف، خواستار گرفتن امتیازاتی همانند پست وزارت دفاع هستند.
از سوی دیگر نتانیاهو نیز در واکنش به این احتمال، تحرکاتی انجام داده است، گرچه وی تمام تلاش خود را برای حفظ کابینه به انجام رسانده است اما اگر احزاب مخالف از ائتلاف خارج شوند وی با اعطای امتیازاتی به احزاب خارج از ائتلاف، پای آنها را به ائتلاف باز خواهد کرد تا اکثریت را حفظ کند و کابینه به کار خود ادامه دهد. برخی تحلیلگران اسرائیلی بر این باورند که فروپاشی کابینه و انتخابات زودهنگام، میتواند حتی فرصتی برای افزایش قدرت نتانیاهو باشد. مدتهاست که نتانیاهو خود سمت وزارت خارجه را بر عهده دارد و بعد از استعفای لیبرمن از وزارت دفاع، هرچند احزاب داخل ائتلاف فشارهایی برای کسب این پست برای یکی از اعضای خود داشتند، اما روز گذشته اعلام شد که نتانیاهو، بر صندلی این وزارتخانه هم خودش تکیه زده است، هر دوی وزارتخانههایی که نتانیاهو مسئولیت آنها را بر عهده دارد نقش کلیدی در معادلات منطقهای و بالطبع در معامله بزرگ دارد، بنابراین با وجود هزینههایی که ممکن است با انتخابات زودهنگام گریبانگیر نتانیاهو شود، اما کارشناسان این شانس را برای وی قائل شدهاند که با این اقدام او گامهای محکمتری برای تثبیت قدرت خود بر خواهد داشت.
* کارشناس مسائل اسرائیل