کاهش میزان جرایم در ماه رمضان واقعیتی آشکار است؛ چراکه هرساله با فرارسیدن ماه مبارک رمضان، آمار وقوع جرایم کاهش مییابد و بهتبع آن احساس امنیت در میان مردم نیز بیشتر میشود
به گزارش سادس به نقل از هفته نامه امین جامعه، یکی از عوامل مهم و تأثیرگذار در کاهش آسیبهای اجتماعی و جرایم، تأثیر آموزههای دینی، مراسم و مناسبتهای ویژه دینی است. باتوجه به اینکه در ایام خاص نظیر ماه محرم و ماه مبارک رمضان، بیشازپیش معنویات در افراد جامعه متجلی میشود، به همان میزان وقوع جرایم و آسیبهای اجتماعی نیز دستخوش تغییرات میشود. نقش اعتقادات مذهبی بر اعمال و رفتار انسان امری انکارناپذیر است. اعتقادات مذهبی در تمامی اعمال و رفتار انسان منعکسشده، او را به انجام اوامر الهی ترغیب و از مناهی حضرت باریتعالی بازمیدارد. کاهش میزان جرایم در ماه رمضان واقعیتی آشکار است؛ چراکه هرساله با فرارسیدن ماه مبارک رمضان، آمار وقوع جرایم کاهش مییابد و بهتبع آن احساس امنیت در میان مردم نیز بیشتر میشود و ماه رمضان این فرصت را ایجاد میکند که ذهن جامعه از ناپاکیها، ناهنجاریها و وقایع تلخ و تکاندهنده پاک شود و موج احساس نا امنی فروکش کند که درباره اهمیت و جایگاه رفیع ماه مبارک رمضان، پیامبر اکرم(ص) میفرمایند: «اگر بنده خدا از حقیقت و کرامت ماه رمضان آگاه بود، دوست داشت تا تمام سال رمضان باشد.»
اعتقادات مذهبی، عامل بازدارندگی
محمود سالارکیا آسیبشناس اجتماعی، معتقد است: کاهش آمار وقوع بزههای اجتماعی در ماههای رمضان و محرم، از اعتقادات مذهبی و دینی مردم نشأت میگیرد.
او میگوید: کاهش جرایم در این ایام، مشمول نوجوانان نیز میشود و آنهایی که والدینشان از اعتقادات مذهبی محکمتری برخوردار هستند، در روزهای مذهبی کمتر مرتکب خلاف میشوند.
آسیبشناسان اجتماعی و جامعهشناسان هرگاه بحث از جرم و بزه به میان میآید، راههای پیشگیری از آن را در چند عامل کلیدی خلاصه میکنند؛ خودکنترلی، نظارت خانواده، همبستگی اجتماعی و برخوردهای پلیسی – قضایی آن نکاتی است که کارشناسان به نقش آن تأکید دارند و بر این عقیده هستند که خودکنترلی بیش از هر عامل دیگری در جلوگیری از ورود ضرر به حوزه آسیبهای اجتماعی نقش دارد.
عنصر معنوی جرم
مهرداد شرفی جامعهشناس، در اینباره توضیح میدهد: هر جرمی علاوهبر عنصر مادی که همان چگونگی و نحوه وقوع آن است، دارای عنصر معنوی است که توجه به آن بسیار حائز اهمیت است. عنصر معنوی جرم که میتوان آن را به انگیزه و نیت مجرمانه تعبیر کرد، در ذهن فرد بزهکار شکل میگیرد و در سهعامل ریشه دارد. مشکلاتی که فرد بهدلایل مختلف در زندگی خود با آن مواجه میشود، یکی از دلایلی است که باعث میشود شخص به فکر حل گرفتاری، بهشیوهای غیرمعمول برآید و بهعنوان مثال دست به سرقت و جنایت بزند. زیادهخواهی دومین عاملی است که سبب شکلگیری افکار مجرمانه میشود و پس از آن اختلافات شخصی، گاه وقوع جرم را درپی دارد. با بررسی این سهعامل نقش کلیدی باورهای مذهبی روشن میشود؛ چراکه انسان مؤمن و معتقد باور دارد که مشکلات زندگی موقتی و آزمونی الهی است، قناعت را پیشه کرده و از زیادهخواهی دوری میکند و عفو و بخشش چنان در روحیه او نفوذ میکند که میتواند اختلافات را کنار بگذارد یا لااقل آنها را درصورت لزوم ازطریق منطقی حل کند. چنین انسانی هرگز برای رسیدن به سودی ظاهری و دنیوی، آخرت خود را خراب نمیکند و با تکیه بر اصل توکل میکوشد تا ازطریق تلاش و کوشش خودش بر مشکلات فائق آید. وی
ادامه میدهد: درواقع مذهب مهمترین نقش را در خودکنترلی دارد و همگان به این باور رسیدهاند؛ اما اینکه چطور این باور در شخص نهادینه میشود، موضوعی مفصل است و برای رسیدن به این هدف باید کارهای فرهنگی زیادی انجام داد.
احمد رحیمی عضو کانون مددکاران، با تأیید کمشدن میزان جرایم در ماه رمضان میگوید: وقتی آمار کاهش آسیبهای اجتماعی در ماه رمضان اعلام میشود، این میتواند در بسیاری سیاستگذاریهای اجتماعی مؤثر باشد. حتی اگر کاهش ۱۰درصدی را شاهد باشیم، این الگو میتواند در رسیدن به روشهای کنترل جرایم در دیگر ایام سال بهکار آید. مبانی دینی که از دل مبانی فرهنگی شکل میگیرد، چون ریشه در اصول راستین و باورهای عمیق مردم دارد، شرایط خاصی را ایجاد میکنند که جامعه رو به رفتارهای اخلاقمدارانهتر و همراه با وجدان بیدارتر آورد. اساسا دین تمامی جنبههای اخلاق، وجدان و عقلانیت را در خود جای داده است و ماه مبارک رمضان تجلی بارز مناسک دینی است؛ بنابراین در این ماه طبیعی است که جامعه نسبت به رفتارهای خود با حساسیت بیشتری عمل کند.
وی میافزاید: زمینه بسیاری از ناهنجاریهای اجتماعی تعارضات میان عقل و احساس و کمرنگشدن عواطف و وجدان است و نقطه مقابل آن، دینداری قرار دارد که با ایجاد هماهنگی و رفع تعارضهای رفتاری و تضاد میان عقل و احساس، شرایط را برای بهبود رفتارهای فردی و جمعی فراهم میکند. ازسویی فرد روزهدار با امساک و سرکوب هوسهای دنیوی، پیشنیاز بروز ناهنجاریها بهویژه جرایم مشهود مثل ضربوجرح و نزاع را از خود دور کرده است، بنابراین جرایم در این ایام کاهش مییابد. ازسوی دیگر نزاع و درگیری ازجمله جرایمی است که در مناطق حاشیهای شیوع بیشتری دارد و میدانیم که عمل به دستورات دینی و روزهداری در میان این اقشار بیشتر است و بههمیندلیل ارتباط مستقیمی میان کاهش ضربوجرح و روزهداری وجود دارد.
علائم بروز بزهکاری
طیبه مینویی روانشناس، میگوید: انسان تحتتأثیر دو عامل از خودش رفتارهای غیرمعمول بروز میدهد. عامل اول مسائل فیزیولوژیکی و بیماریهای جسمی است و عامل دوم که به آن عامل داخلی اطلاق میشود، مسائل ژنتیکی و وراثتی و خصوصیات خلقی را دربرمیگیرد. در حوزه جرایم و کجرویها، خصوصیات خلقی بیش از عوامل دیگر مدنظر است و پاسخ اینکه چرا یک فرد به انسانی پرخاشگر، قانونشکن و مجرم تبدیل میشود، در این عامل باید جستوجو کرد. خصوصیات خلقی افراد طی دوران رشد شکل میگیرد و عناصر مختلفی بهویژه خانواده در آن نقش دارد. چنانچه فرد در خانوادهای مذهبی زندگی و با الگوهای دینی رشد کند، گرایش بیشتری به باورهای معنوی خواهد داشت و خصوصیات اخلاقیاش هم تحتتأثیر همین موضوع شکل میگیرد. این روانشناس آرامش، اعتمادبهنفس و عزتنفس را از تأثیرات خلقی مذهب در افراد میداند.
وی ادامه میدهد: انسان مذهبی فشارهای روانی کمتری را تحمل میکند، در برابر ناملایمات مقاومتر است، دیرتر تحریک میشود و آستانه تحملش بالاتر است. حال چنین فردی دچار خشم آنی نمیشود و طبیعتا قتلهای خیابانی در مورد او بهوقوع نمیپیوندد. ازطرفی برای انجام جرم برنامهریزی قبلی هم نمیکند؛ چون پرهیز از گناه برای وی به یک باور تبدیل شده است. یکی از دلایل مهمی که جرم و جنایت در میان افراد مذهبی کمتر دیده میشود، منطقیتربودن این اشخاص و استوارکردن پایههای زندگیشان براساس تعقل است.
شرفی میگوید: رفتار آدمها در برابر جامعه، خانواده و خودشان بر پایه قضاوتی است که دارند. درواقع درک انسان از محیط پیرامون، دیگران و شخصیت خودش، عملکرد او را رقم میزند.
در بسیاری از جرایم بهویژه قتلها شاهد هستیم که بزهکار بر پایه توهم و خیال مرتکب جرم میشود. رؤیای پولدارشدن، تصور اینکه با چنین کاری قدرتش را ثابت میکند و…، ازجمله این خیالهای باطل است؛ حال آنکه انسان مذهبی یاد گرفته است که صرفا بر پایه شنیدهها و احساساتش قضاوت نکند، نسبت به دیگران بدگمان نباشد و از منطق پیروی کند. هرچند آمار جرایم در این ایام کاهش مییابد، بازهم خلافکارانی هستند که دست از جرم نمیکشند و بههمیندلیل مردم نباید هرگز احتیاط و هوشیاری را فراموش کنند. پلیس در اینباره هشدار میدهد که شهروندان در اماکن مذهبی مراقب اموال خود باشند، از کودکانشان مراقبت و هنگام ترک خانه حتما اصول ایمنی را رعایت کنند و مراقب باشند تا بیاحتیاطیشان، زمینه را برای ارتکاب جرم مساعد نکند.